Eunæum Clytio primum patre: cujus apertum
Adversi longa transverberat abiete pectus.

Sanguinis ille vomens rivos cadit, atque cruentam
Mandit humum, moriensque suo se in vulnere versat.
Tum Lirim, Pegasumque super : quorum alter habenas 670
Suffosso revolutus equo dum colligit, alter

Dum subit, ac dextram labenti tendit inermem,
Præcipites pariterque ruunt. His addit Amastrum
Hippotaden; sequiturque incumbens eminus hasta
Tereaque, Harpalycumque, et Demophoonta, Chromimque;
Quotque emissa manu contorsit spicula virgo,
676

siti pectus patens transfodit longa hasta ex abiete. Ille corruit vomens fluenta sanguinis, et mordet terram sanguinolentam, et moriens agitat se in sua plaga. Deinde Lirin et Pagasum præterea: quorum alter dum collabens equo succidente retrahit habenas: alter dum succurrit, et porrigit cadenti dexteram lentiorem, repente et simul concidunt. Adjicit iis Amastrum Hippotæ filium: et imminens insequitur propius hasta, et Tereum, et Harpalycum, et Demophoontem, et Chromim: et quot jacula vibrata manu virgo intorsit ; tot homines Trojani corruerunt.

cett. edd. usque ad Commelin., qui e Palat. dedit Eunaum: erit igitur Εὐναῖος, quod aliunde non memini. At Eὔνηos inter heroum nomina notus est, qui idem Εὔνεως, et Εὐνεὺς, Jasonis f. v. ad Apollod. p. 183 et ad Hygin. f. 15. Interea Eunœum maxima pars codd. defendit apud Pier. et Heins.; adde tres Goth. Etiam e vett. edd. nonnullæ, ut Ven. 1486, Euneum. aliæ Eumenium, Serv. Eumeneum, non male. Alias aberratt. codd. vide ap. Burm. Etiam Glycio, Clycio, Clythio aberratt., a Κλύτιος.-667. longo pr. Mentel. t. a. corpus duo Burm. conf. modo ad v. 665.-668. movens un. Burm. vovens duo alii. 669. se aberat Franc. in deerat plerisque Pier. et nonnullis Heins. in verbere pr. Hamb. in sanguine Goth. tert., et sic Macrob. iv, 6, sed, ut bene monet Heins., sanguinis rivi præcesserant, male etiam Pontanus e cod. Britannico reponi voluit, in sanguine mersat. Burmannus laudat Drakenb. ad Silium v, 577. Scilicet is locum vindicat ex imitatione Siliana: et versantem in vulnere sese Transigit.-670. Lirim Heins. secundum Medic. et alios. Vulgo: Lirin. Pagasum tuentur omnes fere; alii Phagasum, Pegasum. In sec. Moret. Phaganim. Pagasus etiam ap. Silium occurrit lib. v, 410.671. Suffuso vel Suffusso magna codd. pars, etiam Rom. et Medic. a m. sec. item tres Goth., invectum et in edd. Ald. tert. et al. De pedum suffusione Servius cogitabat.-672. et dext. duo Goth., ad sonum magis gratum. inermem Heins. e codd. reduxit: pro vulg. inertem. cf. sup. ad x, 595.673. Amastram pr. Hamb. et alter Amastrum. Tum Hippodatem, Hippodaten aberratt. libb. Est Hippotæ f. Ἱπποτάδης. -674. Thereaque multi apud Heins. et Goth. tert., non male, a Θηρεύς. Harpalcem Dorvill. Chromimque, quod jam edd. Ald. habebant, Heins. e Medic. et ceteris revocavit, pro Chromin. At Rom. (quem tamen Chromin exhibere testatur Bottarius) et alii Pier. cum Montalb. Chromumque. Goth. pr. et tert. Chronumque. tres Burm. Cromimque, Versus e Gr. Τηρέα θ' ̔Αρπάλυκόν τέ γε, Δημοφόωντα Χρόμιν

NOTE

667 Abiete] Hasta ex abiete arbore, sapin.

Tot Phrygii cecidere viri. Procul Ornytus armis
Ignotis et equo venator Iapyge fertur :
Cui pellis latos humeros erepta juvenco
Pugnatori operit; caput ingens oris hiatus
Et malæ texere lupi cum dentibus albis,
Agrestesque manus armat sparus. Ipse catervis
Vertitur in mediis, et toto vertice supra est.
Hunc illa exceptum, neque enim labor agmine verso,
Trajicit, et super hæc inimico pectore fatur :
Sylvis te, Tyrrhene, feras agitare putasti ?
Advenit qui vestra dies muliebribus armis

Verba redarguerit. Nomen tamen haud leve patrum

680

685

Ornitus venator procul excurrit in armis insuetis et equo Apulo: cui pellis extracta juvenco pertinaci tegit latos humeros; magnus rictus gutturis et genæ lupi cum dentibus candidis operuerunt caput; et sparus rusticus armat manum: ipse excurrit in mediis turmis, et supereminet toto capite. Illa perfodit hunc interceptum, non enim difficile erat disturbato agmine: et hostili animo hæc ait super illum: existimavisti, o Etrusce, te venari feras in sylvis: venit dies, qui ulciscatur verba vestra fæmineis armis. Tamen referes umbris parentum tuorum gloriam hanc non exi

.....

τε.-677. Ornytus recte ; Ὄρνυτος; sic quoque Rom. Donatus: Ornutus. In codd. fere Ornitus: sicque edd. vett. At Pier. in sua invenisse videtur Orphitus.-678. Ignotus Gud. Hyapige passim codd. et edd. vett. Iaspide pr. Hamb. Iapide alii apud Burm. cf. sup. ad v. 247.-682. 683. Agrestesque Heins. Agrestique Hugen. palus Goth. tert., interpolate, pro sparus, catervas V. in medias aliquot Pier. et Sprot. Victor in m. Bigot. est in fine abest Medic. a m. pr. 684. nec enim duo Goth. a. fuso pro var. lect. Oudart.685. super hoc Franc., male. Est enim: hæc fatur super, insuper, ἐπί.686. Silvis et Rom. Silvisne, T. ad membranarum suarum fidem recepit Brunck. (conf. Not. p. 530), non male: modo non metrum violaret. Tum ne sexcenties in interrogatione omittitur.-687. quæ v. dies Oudart. nostra Ven. fides Bigot. 688. redarguerit Heins. reposuit sola auctoritate Prisciani et codd. Scheff. et Menag. pr. Et est sane hoc ad elegantiæ sensum venustius, quam redargueret; etsi diligentissime ad grammaticorum præcepta sit dictum: advenit dies, qui redargueret. unum tamen Parrhas. partum idem et vulgg. edd., sed nonnullæ tantum : vitio haud dubie operarum: quod jam

Manibus hoc referes, telo cecidisse Camillæ.
Protinus Orsilochum et Buten, duo maxima Teucrum 690

Corpora: sed Buten aversum cuspide fixit
Loricam galeamque inter, qua colla sedentis
Lucent, et lævo dependet parma lacerto;
Orsilochum, fugiens magnumque agitata per orbem,
Eludit gyro interior, sequiturque sequentem ;
Tum validam perque arma viro perque ossa securim,

Altior exsurgens, oranti et multa precanti

695

guam, te occisum esse hasta Camille. Continuo occidit Orsilochum et Buten, duo maxima corpora Trojanorum: sed Buten acumine teli transfodit adversum, inter cassidem et thoracem, qua collum equitantis micat, et qua parma descendit infra humerum sinistrum; fugiens vero et circumacta magnum in orbem fallit Orsilochum, interius secans gyrum, et persequitur eum qui prius eam persequebatur. Deinde assurgens altius bis impingit validam securim per arma et per ossa huic

in ed. Ven. 1544 in manus incurrit. 689. M. hinc idem Parrhas. M. hæc tres Moret. referas Parrhas. bello c. C. ed. pr. Burm. manibus c. C. Medic. Pierii.-690. Orchilochum, Horsilecum, Horsiloam, aberratt. Est Ὀρσίλοχος. -691. Butem Zulich. Buthen ap. Rufinian. adversum vett. edd. et inde vulgatæ cum codd. parte. Sed præstantiores Pierii et Heinsii omnes aversum; sicque Rufinian. et Macrob., quocirca Heinsius recepit. Buten enim fugientem, at Orsilochum ipsa fugiens obtruncavit Camilla. Adde graviorem rationem, quod vulneris locus vss. 692. 693 aversam corporis partem satis declarat. Vulnus infertur supra sinistrum humerum, in ipsam cervicis vertebram, quæ attollitur paululum in capite prominente, qualis habitus sedentis est. Variasse adeo poëta videri debet vulnus Hectori ab Achille illatum Iliad. X. 324 sqq. et Cycni vulnus ab Achille acceptum ap. Hesiod. Sc. Herc. 416....420. Utraque loca sedulo comparanda. Ex his ipsi poëtæ mentem assecuti sumus. adversa cuspide unus Pier. et Leid. jam versum Franc. a cuspide Hamb. alter. fixit Heins. cum melioribus, etiam Pierii, pro vulgato figit.-692. intus Franc.-693. Invenit pro Lucent apud Rufinian. de Schem. Lex. p. 241.-696. Dum v. Zulich. et Rottend. sec. Sed præteriere Heins. et Burm. varietatem aliam magis memorabilem : valida securi. Ita Medic. Pierii : et Julius Sabinus hæc habet: "Apronianus legit: valida securi congeminat vulnus." (In Mediceo tamen, quem Fogginius excusum dedit, emendatio illa non subnotata est) "Æmilius (sic pergit ille : qui Æmilius qui sit, equidem adhuc ignoro) legit: validam securim congeminat; sic est distinguendum in congeminat: ut postea sit: vulnus r. o. c." Equidem, si illam lectionem probandam susciperem, jungerem : securi insurgens congeminat sc. ictum, vulnus : quod et per se intelligitur, et statim repetitur. perque ora viri pr. Moret. securem Gud., ut sup. v. 656.-697. exsurgens Rom. et alii Pier. Medic. et alii Heinsii potiores: itaque recepit ille pro vulgato: insurgens, quod et ipsum bonum. conf. XII, 902. Sed varietatem hanc jam

NOTE

693 Parma] Supra 619. Lacerto, atque ambitu reflectens sese. Æn. v.

Congeminat: vulnus calido rigat ora cerebro.
Incidit huic, subitoque aspectu territus hæsit

Appenninicolæ bellator filius Auni,

700

Haud Ligurum extremus, dum fallere fata sinebant.
Isque, ubi se nullo jam cursu evadere pugnæ
Posse, neque instantem reginam avertere, cernit;
Consilio versare dolos ingressus et astu,

Incipit hæc: Quid tam egregium, si fœmina forti
Fidis equo? dimitte fugam, et te cominus æquo
Mecum crede solo, pugnæque accinge pedestri:

705

homini roganti et multum precanti: plaga spargit vultum calido cerebro. Occurrit illi, et stetit stupefactus improviso visu bellicosus filius Auni incolæ Apennini, non ultimus Ligurum, quamdiu fata permittebant ei fallere. Ille autem, cum videt se nullo cursu posse subducere se prælio, nec expellere reginam imminentem: incipiens consulto agitare dolos mente et solertia, dicit ista: Quid tam illustre est, si cum sis fæmina, confidis equo robusto? relinque celeritatem equi, et propius committe te mecum planæ terræ, et para te ad certamen pedestre; mox cognosces, cui

aliquoties vidimus.-698. Congeminat vulnus: calido distinguebat Oudart. Similem interpunctionem repererat Servius, mutilatus admodum etiam ad h. 1. et sic legerat auctor Epitomes Iliados (vulgo Pindari Thebani nomine notus) 366. Ora rigat moriens, sc. sanguine. ore alter Menag. ossa alter Hamb. arma ed. pr. Burm. cruore Ven.-699. huc Bigot. aspectus ed. D. Heins.-700. Appenninicolæ scribendum esse bene monuit Brunck., saltem ex communiore usu, Appeninus pro Apenninus. An prima in ullo Latino poëta correpta occurrat, ignoro, nec vacat quærere. At Dionys. Perieg. 343 ὄρος--Ὅῤῥα τε κικλήσκουσιν ̓Απέννιον. Euni Goth. tert. Anni Ven. et Franc. Burmannus bene remittit nos ad Silium v1, 109, ubi: tellus lacrymabilis Auni ex h. 1. et similis varietas. Provocat ad Silium etiam Julius Sab., qui alios Arnum hunc perperam dixisse notat, et versum recitat Apenninicole regnata antiquitus Auno. Locus est ex lib. v, 7, sed ibi legitur: vada Faunigenæ regnata antiquitus Auno. Agitur de Thrasymeno lacu: ut adeo Arnus ibi opportunius heros ἐγχώριος esset, quam Aunus Liguriæ.-702. Is ubi vett. edd. et codd. evadere pugna, pugnam, pugnæ legitur: et pugna quidem vulgata erat lectio usque ad Commelin., qui e Palat. reddidit pugnæ, quod sequitur Pulman. Deseruit iterum Stephanus. pugnæ græca forma dictum, e Rom. aliisque laudavit Pierius, et uno suo probavit Ge. Fabric. et ex suis iterum Heins. conf. sup. ad x, 441. xx, 99. Tandem pugnam, quod et ipsum exquisitum, habebat unus Oblongus Pierii, atque aliquot Heins. et Burm. cum Goth. sec. -703. advertere Medic. sed a m. sec. emendatum.-707. Crede solo mecum Goth. tert. pugnaque sexto casu plerique Pieriani.-708. ventura

NOTÆ

700 Appenninicole] De Appennino, monte Italiæ, Liguriam a septentrione ambiente, Æn. xii. 703, De Liguria, Æn. x. 185. Monet autem Cato Ligures esse fallaces.

706 Fugam] Cursum celerem. Sic Æn. 1. 321. de Harpalyce Amazone, volucremque fuga prævertitur Eurum.'

Jam nosces, ventosa ferat cui gloria laudem.
Dixit. At illa furens, acrique accensa dolore,
Tradit equum comiti, paribusque resistit in armis,
Ense pedes nudo, puraque interrita parma.
At juvenis, vicisse dolo ratus, avolat ipse,
Haud mora, conversisque fugax aufertur habenis,

Quadrupedemque citum ferrata calce fatigat.

710

laus inanis inferet damnum. Sic ait: illa vero furens et commota aspera indignatione, dat equum sociæ, et stat in armis paribus, pedes, et interrita ense stricto atque scuto splendente. Sed juvenis existimans se victorem esse fraude, aufugit ipse, nulla est mora, et abripitur fugax habenis detortis, et talo ferrato impellit

Bigot. et pr. Hamb. feret Medic. Pierii et Mentel. pr. laudem recepta in impressis est lectio, quæ et ipsa inter Apronianas, h. e. probatas Apronio Rufo, referri potest; est enim ab emendatrice manu ascripta Mediceo, Mediceo, qui

a

pr. m. habebat fraudem, quod ipsum Rom. exhibebat diserte, cum qu. Moret. Dorvill. a m. sec. et Goth. sec. et quinque Heinsii pro div. lect. In Gud. erat pænam. in Rottend. sec. pæna, ex interpretamento. Servius egregie: "fraudem: hæc est vera et antiqua lectio, ut sit sensus : pedes congredere, jam cognosces, cui inanis jactantia jactantia afferat pœnam; nam fraudem veteres pœnam vocabant." "Si autem laudem legimus, erit sensus: agnosces, cui inanis gloria afferat laudem." Etiam Donatus agnoscit: "Experiundo, inquit, cognosces, quis debeat jure meritoque laudari." Reliquerunt rem in medio Heins. et Burm. Rationem, qua controversia decidi debet, non videntur animadvertisse viri docti. Scilicet epitheton: ventosa gloria melius convenit in fraudem, h. pœnam, quam κενοδοξία, vana et inanis jactantia, affert. Contra in altera lectione jejunior est sententia, etiamsi sic, ut facere necesse est, expedias: videbis, cui, h. e. an tibi vana gloria afferat victoriam. In Obss. misc. Vol. 1, p. 22 Vir doctus distinguebat: Jam nosces, ventosa, ferat cui gloria laudem; satis jejune.-709. Dixerat Goth. tert. censa vel adcensa Rom. et alii Pier. et omnes vetustiores Heinsii, qui recepit, Vulgo: incensa, quod pr. Goth. solus exhibebat, isque recentissimus.-710, assistit vulgo editum, inde ab Ald. sec., sicque codd. pars, ut bini Goth. et Oblongus Pierii cum quatuor Heins. Sed reliqui vetustiores omnes Pierii et Heinsii cum Ald. pr. resistit legebant; ut resistere sit restare, stare, ut Ge. iv, 424. Æn. iv, 76. insistit erat in Leid. sistit Dorvill. paribus se sistit conj. Heins.-711. Nemo conj. parva p.-712. Et j. Franc. vixisse emendabat Cerda, perperam. dolos a m. pr. Zulich. advolat Goth. tert. et multi scripti et edd., vitiose. evolat Leid. 713. conversusq. Menag. pr.714. Quadripedemque Pierii codd. etiam hic. ferrato calce edd. inde ab Aldo usque ad Commelin. et pauci scripti apud Pierium cum Goth. pr. Sed potiores ferrata, quod et Grammatici defendunt.-715. Ligur in sua edit. lege

NOTÆ

708 Laudem] Fraudem veram et antiquam lectionem esse contendit Servius; et sensum esse: Cognosces cui jactantia damnum afferat.

711 Pura parma] Juxta Servium, nuda et absque rerum gestarum figu

ac

ris: quia, inquit, tunc primum in bella descenderat. Juxta Donatum, expedita et absque pondere. Juxta interpretationeni a nobis jam traditam, Æn. vI. 560. nitida, lucida, tersa.