Tum, cum bella manus poscunt; patribusque vocatis 380 385 Experiare licet; nec longe scilicet hostes Imus in adversos? quid cessas? an tibi Mavors convocatis primum interes : sed aula non est implenda verbis, quæ magnifica excidunt tibi impune; dum propugnacula murorum cohibent hostem, nec fossæ redundant sanguine. Itaque tona vi eloquentiæ, quod tibi consuetum est; et tu, o Drance, accusa me timoris; quandoquidem tua manus edidit tot cumulos cadaverum Trojanorum, et passim illustras campos trophæis. Licet tibi explorare, quid valeat virtus ardens: scilicet hostes non erunt nobis petendi procul, undique circumdant muros. An ibimus contra illos oppositos nobis? cur moraris? an fortitudo bellica semper erit pr. Zulich. et ipse Medic., sed est & Δράγκη.-379. Tum ab Heinsio. Vulgo: Tunc. 380. complenda Franc. implenda Goth. tert.-381. detinet Medic. et alii Heins. et Pier. cum binis Goth. destinet Rom.-382. Agger marorum : scripturam recepit e codd. Heins. cf. sup. ad lib. x, 24 et 144. Editum vulgo: murorum, quod Rom. tuetur. In Medic. et Mentel. pr. a m. pr. Aggere mærorum. Porro fossas ap. Priscian. lib. VIII legi Pierio observatum. At v. sup. ad x, 24. Illud vero multo minus probandum, quod Canterus vi Nov. Lect. 8. conjecit, et a Cerda repositum video: et inundant s. f., postulante, ut ait, sententia. A qua utique aberravit. Nam est: Magna loqueris, dum adhuc muri ab hoste te tutantur et fossas nondum sanguis inundat, h. urbs nondum oppugnatur; quod exquisitius altero modo extulit: nec inundant sanguine fossæ: ut inundant absolute sit dictum. nec supplendum ex antec. dum, ut sit necdum.-383. sona Vratisl. eloquio solito plerique Pier. (excepto Romano) et aliquot Heinsiani cum Goth. tert. et Erf. Sed solitum tibi elegantius; variata oratione, pro: ut soles. Sic εἰωθὸς absolute interponitur, et alia. meque furoris Montalb. 384. Arguito D. pr. edit. Burm. et Erf. Drances etiam hic aliquot. v. ad v. 378. quando tot Heins. e grammaticis et scriptis. Vulgo: tot quando. Tum cædis acervos Quintil. lib. ix, 2, ut sup. x, 245. xı, 207, h. e. cæsorum.-385. Teucrum tot tua sec. Moret. tua tela Zulich. a m. pr.-386. Insignes tres Heins. Insignis tot agros Zulich. Insignis campos duo Rottend. Ita fuere de syllaba is male soliciti. quod Zulich. a m. pr. Sparsit quid Sprot. pro var. lect. invida v. Goth. tert. 387. libet Menag. pr. non l. pr. Hamb. et Goth. sec. longo Exc. Burm.-388. Quær, vobis Zulich. a m. sec. circumdant aliquot Pier. et Burm. et Ald. pr., nam tertia circumstant cum cett. vett. edd. 389. Imus in adversos? interroga NOTE adhuc bellum in ortu ipso sit atque initio, ideoque facile mutari possit fortunæ vicissitudine. VI. Auxiliis Diomedis, quæ desunt, opponit auxi lia quæ adsunt quamplurima, Mes- Ventosa in lingua pedibusque fugacibus istis Semper erit? Pulsus ego? aut quisquam merito, fædissime, pulsum Arguet, Iliaco tumidum qui crescere Tybrim Sanguine, et Evandri totam cum stirpe videbit Inclusus muris, hostilique aggere septus. 39 39 400 Nunc et Myrmidonum proceres Phrygia arma tremiscunt, tibi in superba lingua et istis pedibus fugacibus? An ego fugatus sum, o igna vissime? an vero ullus accusabit me quod fusus fuerim: qui considerabit Tybrin inflatum crescere sanguine Trojano, et universam domum Evandri extinctam ess cum sobole, et Arcadas spoliatos exercitu? Bitias et vastus Pandarus non sic ex perti sunt me, et mille alii quos uno die victor dejeci ad Inferos, clausus muris e circumdatus munimentis hostilibus. Nulla est salus in bello, ais? ominare talia, insane, homini Trojano, aut rebus tuis. Itaque ne desinas commovere omnia magn timore, et extollere potentiam nationis bis superatæ, contra vero minuere potentian Latini. Nunc etiam principes Myrmidonum reformidant arma Trojana? nune ........... tionem Heinsius quoque firmat. Ego non desiderem. Imus pro Quin imus quod sæpe apud Comicos. Et Homericum ̓Αλλ' ἴομεν.-21. nequicquam armis terrebimus hostem suppleverat Medic. a m. pr. nunquamne sines fallacia verba Leid.-392. haud quisquam ... Arguet ἀποφατικῶς Donatus. haut etiam Erf. an qu. Leid. cum Goth. an merito quisquam Parrhas. aut quisquam ed. pr. Burm.-393. Arguit Oudart.--394. tota cum stirpe tres Heins.-395. Proc. Deos Goth. pr. exhaustos Oudart. et pr. Hamb. pro. var. lect. exustos Goth tert. Arcades cum eodem Dorvill.-396. Aut ita... misi? ed. Ven. Burm. et Pand urguens Medic. a m. pr.--397 Et quo Franc.-399. N. manus. Goth. sec. -400. Proin Oudart. Sed nec hoc nec Proinde, quod v. 383 præcessit, nunc suaviter repetitur. 402. et contra Goth. pr. 403. tremescunt scribunt Rom. NOTE 394 Evandri Procubuisse domum] Occiso Pallante ab ipso Turno, Æn. x. 442. 396 Bitias et Pandarus] Portæ Trojanæ custodes, quos interfecit Turnus cum in eam urbem insiluit, Æn. IX. 708. et sequentibus. 399 Capiti cane, &c.] Canere, vatum proprium est, et futura prædicentium et sensus est: Jacta infaustum illud omen in Trojanos, in te ipsum; quod nempe nulla, neque his, neque tibi per bellum salus sit. 402 Bis victa] Primum ab Hercule, deinde a Græcis Æn. III. 476. 403 Nunc et Myrmidonum, &c.] Iro Nunc et Tydides, et Larissæus Achilles: 405 etiam Diomedes, etiam Larissæus Achilles? fluvius etiam Aufidus retro fugit mare Hadriaticum? eodem ipso tempore, quo scelestus ille accusator simulat se timidum adversus meas rixas, et exasperat metu suo accusationem suam. Desine turbari, nunquam perdes talem animam hac manu mea: maneat tecum et stet in illo pæne omnes Pier. Mediceus et alii Heins. conf. Heins. 405. Amnis ad H. Parrhas. et Dorvill., ex interpretatione. Omnis et conj. Cuningham. r. f. Appulus conj. T. Faber, perperam.-406. Locus Quintil. 1x, 3, 14 est: Alia commendatio vetustatis est (de schematibus loquitur), cujus amator unice Virgilius fuit: Vel cum se pavidum Cum non appareat, quo in verbo archaismus lateat, Heins. post Matium suspicatur scriptum fuisse contra mis, quod veteres pro mei. Alia est Gesneri ad e. 1. sententia, excidisse aliquid in Quintiliano, idem tamen putat esse in usu voculæ vel vetustatem quærendam: cum sit pro etiam, adeo. In fine jactat Bigot. et Goth. tert., sicque apud Quintil. 1. c.-407. acervat passim scribitur: etiam in binis Goth. ex morte superiorum sæculorum. conf. Pier.-408. subsiste Goth sec. dextra ac assiste Dorvill.410. et abest Mentel. pr. et Goth. tert. magna, quod Heinsius intulit, Romani lectio est, quam aliquot alii Pier. Menag. pr. Sprot. Moret. sec. et ipse Gudianus firmant, quem miror hic deserere Mediceum, qui alteram familiam ducit: magne pater: ut vulgo editum; quod Donatus interpretatur, NOTE nice metus inanitatem exaggerat. Dic, ut nobis timorem incutias, Myrmidonas, Diomedem, Achillem timuisse arma Trojana: qui nunquam illa timuerunt. Myrmidones, Thessali vel Æginetæ, Achillis milites, Æn. 11. 7. Phrygia, ubi Troas, Æn. 1. 385. Tydides, Tydei filius Diomedes, supra 243. Larissæus Achilles, Thessalus, Æn. 11. 197. 405 Amnis et Hadriacas, &c.] Dic ipsos etiam fluvios, Trojanorum metu, retro aquas egisse. Aufidus, nunc Lofanto, fluvius Italiæ, in Hirpinis nascens, inter Apuliam, Dauniam, et Peucetiam, in mare Adriaticum fluens, celebris Cannensi prælio, quo circa ejus ostia Romani ab Annibale victi sunt. Hadriacum, vel Hadriaticum, vel Hadrianum Mare, vel Hadria, pars est Mediterranei Maris: a promontorio Salentino, quod superius est Italiæ cornu, in sinum influens, Italiamque ad septentrionem alluens, unde mare superum vocatur. Huic nomen ab Hadria urbe et fluvio in tractu Veneto, supra Padi ostia, sub extremum sinum, ad latus occidentale: nunc dicitur sinus ipse Golfe de Venise, ab urbe Venetiis. Scribitur, vel sine aspiratione Adria; vel, ut in plerisque omnibus antiquitatis monumentis, cum aspiratione Hadria. 407 Artificis scelus] Pro scelesto artifice. Sic apud Comicos frequenter. Terent. Andr. 111. 5. І. Ubi illic scelus est, qui me perdidit? crimen item, pro criminatione seu accusatione, supra, 122. 408 Dextra hac] Quæ consuevit fortes occidere, non ignavos. Sic Cæsar ad Metellum, apud Lucanum 1. 1. ( Amittes; habitet tecum, et sit pectore in isto. 41 41 Ille mihi ante alios fortunatusque laborum, Sin et opes nobis, et adhuc intacta juventus, Auxilioque urbes Italæ populique supersunt; 42 tuo pectore. Jam redeo ad te et ad tuam deliberationem, o magne pater. nullam deinceps constituis spem in nostris armis; si sumus tam destituti, omnino periimus ob exercitum semel fugatum, et si fortuna nullam habe vicissitudinem: precemur pacem, et porrigamus manus exarmatas. Tamer o si restaret nobis aliquid virtutis pristinæ, ille videretur mihi felix in labe ribus, et virtute præstans præ ceteris; qui, ne cerneret quicquam tale, sem procubuit moriens et momordit ore tellurem. Si vero nobis restant vires, et juventı adhuc illæsa, et urbes ac nationes Italæ ad subsidium; si vero præterea victori et bini Goth. agnoscunt: nam alter magna habet. revertar Leid.-412. d. serto Hugen. et si semel alter Hamb. et simul Gud., sicque ed. pr. Burm male. conf. mox v. 418.-413. neque Heins. e scriptis pro nec. regressus alte Hamb. recursum Leid. Laudat Burm. not. ad Ovid. vI Met. 450.-414 reddemus Zulich. a m. pr. inertis recepit Heins. e Rom. aliisque Pier. suis que melioribus, quoniam videbat nervosius esse et plus artificii præ s ferre, quam vulgatum inermes, quod Servius quoque habet. cf. sup. a x, 595, ubi eadem varietas, et inf. v. 672.-415. Non puto mal aliquis aposiopesin statueret, et distingueret: Quanquam o! si solitæ quic quam virtutis adesset (sc. quisquamne sustineret hoc facere?) Tum per git: Ille mihi. Sic sup. lib. v. 195 Quanquam o!-sed superent, quibu hoc, Fortuna, dedisti.-416. ante oculos apud Rufinian. de Schem. Lex. pag 247. fortunatusque malorum Hamb. alter.-418. simul Zulich. a m. pr. ed Ven. Burm. et qui paulo majoris est auctoritatis cod. Rom. Sicqu conj. Burm. ad Anthol. Lat. T. 1, pag. 88. Præferet tamen vulgatum qui co gitet sententiam esse: præstat semel mori. memordit aliquot Pier. et Leid conf. Gell. VII, 9.-419. Quin et Montalb. pro var. lect. Sunt et opes ed. Ven et Dorvill. a m. sec. vobis Goth. tert.-420. Itali p. Goth. tert. 422. suntqu. NOTÆ 135. haud unquam jugulo se polluet isto Nostra, Metelle, manus; dignum te Cæsaris ira Nullus honos faciet.' 415 Quanquam, o, si, &c.] Si funditus occidimus, petamus pacem: tamen, vel ita quoque, si quicquam ha beremus virtutis, deberemus morten majori felicitati ducere, quam pacem ut ille Mezentius, qui ab Ænea occisus est, Æn. x. sub finem. 416 Fortunatus laborum, Egregius animi] Græca locutio, supra 73. Leta laborum. Sin et Trojanis cum multo gloria venit 425 430 contigit Trojanis cum multo sanguine, si sunt illis suæ mortes, et par clades in omnibus: quare ignavi deficimus in primo ingressu belli? cur tremor invadit membra ante sonitum buccina? Tempus, et multiplex motus annorum instabilium vertit plurima in melius: Fortuna alternatim revisens decepit plurimos, et rursus constituit eos in firmo statu. Ætolus et Arpi non erunt nobis subsidio: sed erit Messapus, et fortunatus Tolumnius, et ductores quos tot nationes miserunt: nec parvus honos ............ illis Rom., suavius utique, probantque Pier. et Heins., nec tamen receptum. sint illis pr. Hamb., f. pro sin, ut conj. Heins. illi quoque legi monuit Servius et ex eo Jul. Sabin., ut sit pro illic, sicque Leid. a m. pr. et edd. aliquot.424. Deficimur Montalb., eleganter, judice Heinsio, quem v. ad Ovid. Epp. v. 150.-425. variusque labor, quod Macrob. et Nonius agnoscunt, quodque Brunckius retraxit, ante Heins. legebatur, qui Rom. Medic. et ceteros meliores codd. secutus est: et recte, primo, quod verborum et epithetorum collocatio inde exit poëtica: varii labor mutabilis ævi; cum varius labor mutabilis avi minus doctum sit; tum, quod dictum est hoc ipsum elegantius: varii labor mutabilis ævi: ut sit ævum varium, quo varia fortuna jactamur. labor mutabilis h, mutatio laboris, ærumnæ. bellique labor aliquot Pier. variisque Dorvill.426. multosque Medic. a m. sec. m. mutata r. Schol. Horat. ad I Od. 34. cusos Franc.-427. in soliv alii apud Ursin. Zulich. et Parrhas. in solito sec. Rottend. et a m. sec. Dorvill., perperam. in solido est in integro, in incolumem statum, in integrum restituit.-429. Tolonius Parrhas. Tholonius Goth. tert. 430. non edd. nonnullæ, nec tarda tanquam elegantius recepit secundum Ge. Fabricium Heinsius ex Servii auctoritate: cui Ven. et pro var. lect. Menag. accedebant: cum Goth. sec. Ceteri codd. omnes tuentur vulgatam nec parva. nec tanta Exc. Burm. sequentur Bigot. Versum laudat Schol. Statii ad vi. Theb. 910, ubi sequitur explicat: concedit illi, datur. NOTE 424 Ante tubam] Antequam decretoria pugna tubarum sonitu indicta sit. 691. re 423 In limine primo] Vix dum inito Etruscorum, invulnerabilis, Æn. vII. bello. Tolumnius, augur, qui fœdus disturbabit, Æn. XII. 258. et in eo tumultu occidetur. Felix dicitur ob peritiam et felicitatem auguriorum. De Latio, et Laurentibus agris, Æn. VII. 54. 63. De Camilla, duce Volscorum, Æn. vII. 803. et infra 535. 428 Ætolus et Arpi] Diomedes Argyripæ conditor, supra 243. 429 Messapus, &c.] Dux aliquot |