percussorem illius interimat. Commisso equestri pra Camilla ab Arunte occiditur, Aruns ab Opi. Camillæ n consternati Rutuli fugam arripiunt. Cujus calamitatis n tio ad Turnum perlato, is relictis, quas insederat, angust auxilio suorum accurrit. Eodem subsequitur Æneas: i minente jam nocte, castra utrique ante urbem collocant. OCEANUM interea surgens Aurora reliquit. Interim Aurora oriens deseruit mare. Æneas victor, primo mane reddebat v Diis: quamvis et urgeat solicitudo dandi tempus sociis tumulandis, et animus t batus sit morte Pallantis. Defigit in colle quercum excelsam, ramis circ amputatis: et imponit ei arma splendida, spolia ducis Mezentii: quod erat t phæum tibi sacrum, o magne Deus belli: accommodat quercui cristas stillan 2. et abest nonnullis Pier. et Heins., etiam edd. vett. humandi Zulich. 3. Julius Sab. ad h. v. "Apronianus legit: mens turbata præcipitat funer Spectat hoc eo, quod in Mediceo legitur: funera; sic quoque Exc. Burr perperam.-6. Consistunt Goth. tert., perperam et hoc. Truncum quere amputatum statuit, constituit, Æneas in tumulo.-7. eximias Franc. triu NOTE 1 Oceanum, &c.] Noctem, quæ prælium secuta est, non describit: quo nomine perperam carpitur a Donato, in Eunuchum Terentii: nam, ut ait Servius, quæ naturalia sunt, omnibus per se patent..' De Aurora, pro die, Æn. VI. 535. Ge. 1. 249. 4 Primo Eoo] Lucifero, stella Veneris; quæ mane ante ortum Solis apparet, diciturque tum Eous, ab ἠὼς Aurora; sero Solem cadentem subsequitur, tumque vocatur Vesper, Ecl. VI. 86. Porro Æneas vota exequitur antequam funus curet: quia polluti credebantur, et Deorum sacris inepti, qui funera attigerant: Æn.227. in Notis. 7 Tropœum] Græcis τρόπαιον, τροπή, fuga : hoc autem a τρέπω, vert vertuntur quippe qui fugiunt. Un doctissimi Grammatici tropœum L tine scribendum existimant, non tr phæum. Tropea vero editissimis locis constituí usuvenit : sic Pompei devictis Hispanis posuit in Pyrena jugis. Fiebant vel ex immani trun arboris, quem armis circumvestiebar ut corporis loco esset; vel ex acer et cumulo spoliorum, &c. De Mart bellorum Deo, Ecl. ix. 12. Bellipotens; aptat rorantes sanguine cristas, 10 15 sanguine, et spicula hominis fracta, et loricam appetitam et apertam duodecim locis: et annectit lævæ parti clypeum ex ære, et suspendit collo gladium manubrio eburneo. Deinde sic exorsus hortatur socios exultantes: nam omnis turba ducum circumstabat eum densa: O socii, res maxima perfecta est: omnis metus absit. Quantum ad reliqua: hæc sunt spolia et primitiæ de feroci rege Turno: et hic .... phum Goth. tert. pro var. lect. pr. Hamb.-8. roranti Goth. sec., sicque Rom.-9. Truncaque tela Goth. tert. virum Lutat. ad Stat. 11 Theb. 710.10. Effossumque Dorvill. sinistra aliquot Heins. sinistris vel sinistra Gud.11. eburneum Gud. a m. sec., applaudente Heinsio.-12. Cum s. Carisius lib. Iv citat. omnis constipata Goth. tert.-14. 15. Mutavi hic Heinsianæ recensionis interpunctionem, quæ manifeste sententiam vitiabat: Maxima res effecta viri. Timor omnis abesto. Quod superest: hæc sunt etc. Imo vero jungenda: timor omnis abesto, quod id attinet, quod superest, (κατὰ) τὸ λεῖπον τοῦ πολέμου. Quæ sequuntur: hæc sunt spolia, illustrant illa: maxima res effecta.-15. et deest Ven. et sec. Rottend. Alii apud Heins. distinguebant: et de rege superbo Primitiæ manibusque meis: Mezentius hic est. Parum scite. -16. manibusque meis Mezentius hic est. Paulo durior est oratio verborum junctura: meis manibus Mezentius hic est, talis est, mea virtute huc est redactus: quod de eo superest, hoc est. Supra 1x, 481. Hunc ego te, Euryale, NOTE 9 Tela trunca] Quæ in Æneam a Mezentio projecta, et clypeo recepta atque infixa magno numero fuerant, Æn. x. 887. 10 Perfossumque] Duo tantum vulnera Mezentius ab Ænea acceperat : alterum in inguine, Æn.x.785. alterum in jugulo, ibid. 907. Unde igitur duodecim illa thoracis foramina? Suspicatur Servius eum ab Etruscis infensis post mortem fuisse multis ictibus appetitum: ut fuit Hector, ut Tydeus. Oraverat tamen moriens Mezentins Æneam, ne suorum odiis eum objiceret. Numerum autem duodenum, pro quolibet incerto numero, a poëta positum puto. 11 Eburnum] Quia vel vagina, vel manubrium, erat ex ebore. 13 Ovantes] Exultantes ob victoriam. Æn. III. 189. 16 Primitia] Primi fructus belli in Turnum suscepti, quos pius Æneas Marti dedicat: ut solebant primitiæ frugum, aut primi gregum fœtus Diis sacrari. De rege superbo] Turnum explico, non Mezentium: non enim hæ erant Mezentii primitiæ, sed spolia omnia. Hic est] Servius hic pronomen putat, et explicat talis: quasi diceret: Hic tantus tamque formidandus. hostis, nunc talis ac Nunc iter ad regem nobis murosque Latinos. 2 Mandemus: qui solus honos Acheronte sub imo est. Hanc patriam peperere suo, decorate supremis 2 jacet Mezentius mea manu. Nunc nobis eundum est ad regem et urbem Latinam Parate arma, et cum animo ac spe desiderate pugnam: ne ulla mora detineat vo imparatos, et dubia sententia retardet pigros præ timore; cum primum Dii per miserint nobis eruere signa e terra, et emittere juventutem e castris. Interi tradamus terræ socios et cadavera insepulta: qui honos unicus superest iis qui sun sub profundo Acheronte. Ite, inquit: donate ultimis honoribus animas illa insignes, quæ emerunt nobis hanc regionem suo sanguine: et Pallas primus reducc .... aspicio. Nunc tropæum ostenditur, Mezentii armis indutum, quod Mezentiun esse ait. Hoc acumen veteribus, saltem Maroni, placuisse, inf. v. 173 docet Tu quoque (Turne) nunc stares immanis truncus in armis: tu quoque nunc esse tropæum. in manibusque Voss. hicc' est monet legendum esse Marius Victo rinus in Grammatica. vid. Heins. ad 11, 654. Pro adverbio hic accipiun nonnulli, minus bene: nec melius succedit, si quis cum Cerda titulum imagini animo cogitet.-17. Tunc duo Burm.-18. Arma parate animis. Aut hypal lage est, inquit Servius, pro armis parate animos, aut certe est mutanda dis tinctio, ut sit: Arma parate: animis et spe præsumite bellum. Atque hoc proba Burm., non enim satis eleganter dici, animis parare arma. Tantilli era videre, arma esse pro pugna dicta: pugnam autem parare animo, esse exqui sitius dictum, quam quod solenne est: parare animos ad pugnam.-19. N qua hora Goth. tert. avellere præscriptum est ab Heinsio: reperio id exara tum in una Ald. pr. Nam altera 1505 consentit in vellere, quod ubique editum video. Et id Servius interpretatur. evellere Dorvill.-20. Adnueren Rom. Adnuerunt Leid. Annuerant ed. pr. Burm. pubesque Ven. puppen inducere Goth. tert.-21. segnisque Heins. e libb. (sicque jam Ald. tert.) pro vulgari: segnesque. At porro Medic. segnisve, nec aliter Rom. signisve Hoc itaque cum Brunckio reposui. Alii segnique; edd. vett. aliquot: segnesqu metus.-23. est abest Rom. et aliis Pier., uni Heins. et ed. pr. Burm.24. Servius: "Vitiose in media oratione ait positum Critici notant." Satis indoctos illos fuisse necesse est: cum adeo frequens hæc sit verbi: inquit ait, iteratio. Aliter Burm. rem expedit: ut nunc ad milites aut famulos se convertat. egregiasque Ven. qui Macrob. et Schol. Horat. ap. Heins.25. pepigere Bigot. et decorate Oudart.-28. et f. vertit Vratisl. - Versus iden NOTE tantillus est, umbra tantum et inane simulacrum. Ego hic adverbium malo. 19 Vellere signa] More Romanorum, qui in castris humi defigebant signa: quæ si deinde ad pugnam ituri facile evellerent, bono ducebant omi ni; si difficile, malo. 23 Honos Acheronte sub imo] Qu enim carebant honore sepulcri, de specti apud Inferos, et vagi centum annos errabant. Æn. vI. 325. Ache ron, Inferorum fluvius, hic pro Inferis acceptus, ibid. Muneribus; mæstamque Evandri primus ad urbem Sic ait illacrymans, recipitque ad limina gressum : 30 35 tur in urbem tristem Evandri: Pallas, quem non inopem virtutis funesta dies eripuit et extinxit nece aspera. Sic dixit plorans, et refert pedem ad portam, ubi senex Acetes custodiebat depositum cadaver Pallantis mortui, Acætes qui prius fuit armiger Evandro Arcadi; sed jam non venerat tam faustis ominibus comes addictus dilecto alumno. Circumstant omnes, et turba famulorum, et multitudo Trojanorum, et Trojanæ tristes passis capillis juxta ritum. Postquam vero Æneas ingressus est portis sublimibus; emittunt ad astra magnum gemitum pectoribus ............ sup. vi, 429 occurrebat.-29. et lacrimans ed. pr. Burm.-30. exanimum aliquot Pier. exanime Bigot. postum Bigot. exanimum positi conj. Heinsius et olim viri docti ap. Cerdam, perperam. Acetes vulgg., item Acetas, Acestes. Est ̓Ακοίτης.-31. Parrhasio Evandro. Prosodia docet non E-vandro (sic enim prima brevis esset) sed Ev-andro pronuntiandum esse. Ita Ev longa est syllaba, et versus spondaicus; nisi Eü- pronuntiare malis.-34. Circa Leid. et sec. Moret. omnis e Pier. et suis reposuit Heins., ut nunc sit: omnis manus. Alii omnes. Tr. pubes qu. Moret.-35. Idem versus sup. III, 65. masta editum erat in vulgg. ante Heins., qui secundum Pierium e codd. vetustioribus (inter quos et Medic. et Rom. est) retraxit mæstum: quod elegantius est, et in vett. edd., quas in manibus habeo, occurrit omnibus. Videtur primus mutasse Ald. statim ed. pr. Displicet vox versu hinc quarto repetita.36. tectis sese Schol. Statii Theb. vi, 39. sese impulit pr. Hamb.-37. tonsis NOTÆ 26 Evandri ad urbem] Pallanteum, Æn. VIII. 51. 29 Ad limina] Ad januam quippe domus producebantur defunctorum cadavera. Æn. Ix. 486. Ceteras vero funerum ceremonias descripsimus Æn. vI. 215. et sequentibus. Videtur Æneas, confecto prælio fugatisque hostibus, in urbem ingressus suam, in ea noctem duxisse. Eo etiam illata ante noctem fuerant principum virorum cadavera, præcipue Pallantis: quod insigni aliqua in domo depositum invisit summo mane Æneas : indeque deductam funeris pompam extra urbem prosequitur. 31 Parrhasio Evandro] Arcadi. Æn. VIII. 344. 35 Iliades, &c.] De more solvendæ comæ in luctu, Æn. 1. 484. Pectoribus, mestoque immugit regia luctu. 40 Nostra, neque ad sedes victor veherere paternas ? 45 50 Debentem, vano mæsti comitamur honore. perculsis, et insonuit aula tristi fletu. Ipse Æneas, postquam aspexit caput candidi Pallantis sustentatum, et ejus faciem, et plagam mucronis Itali apertam in molli pectore, lacrymis erumpentibus sic loquitur: O deplorande juvenis, an fortuna, cum prospera accederet ad me, eripuit te mihi; ut non videres imperium nostrum, neque victor reducereris ad urbem paternam? Non hæc dederam de te promissa patri tuo Evandro, cum ab eo abii; cum amplexus me abeuntem, dimitteret me in magnum imperium Etruscorum; et timens admoneret me, Latinos homines esse asperos, bellum esse mihi cum forti natione. Et nunc quidem ille, delusus spe admodum vana, forsan etiam concipit vota pro te, et onerat aras muneribus: dum nos tristes prosequimur inutili honore juvenem mortuum, et jam nullatenus subjectum ............ scribunt multi. tusis pr. Moret. tollit sec. Hamb. et Erf. 38. immugiit Mentel. pr. et sec. cum Exc. Burm.-39. niveum Goth. tert. fulvum pr. Moret. et alter Hamb. vultum Leid. pro var. lect.-40. lenique Oudart. in corpore pr. Moret.-41. sic fatur duo Burm.-42. cui l. Hugen., male.43. f. tibi Zulich. a m. pr. ne r. venires alter Hamb. a m. sec. 46. dederim a pr. m. Dorvill. compressus Vratisl.-47. moveret Parrhas.-48. d. in prælia Medic. a m. sec., quod se non intelligere fatetur Heins. Scilicet putavit Apronianus dictum a poëta: gentem duram in prælia, ut virum in pugnam acrem pro, ad pugnam, dicimus. ad prælia Leid.-50. Forset esse posse Servius putabat: Forsit nonnulli ap. Pier., qui tamen cum Fabric. et Heins. ac Burm. satis firmat vulgatum Fors et. Erat quoque ap. Pier. in libb. Sors et, solenni errore.-51. exanimem edd. vett. aliquot et codd. apud Pier., inter quos Rom.-52. comitamus pr. Moret. comitantur duo Burm. cum Goth. NOTÆ 39 Fultum] Sustentatum suppositis vestibus, tapetibus, &c. De Ausonibus, Italis, Æn. vir. 54. 47 Mitteret in imperium] Ad Tuscos, quibus regem petentibus Evander Æneam miserat, Æn. VIII. 475. 551. 51 Nil jam cœlestibus, &c.] Vivi subditi sunt superis Diis, mortui inferis. |