Concretam exemit labem, purumque relinquit
Aetherium sensum atque aurai simplicis ignem.
Has omnes, ubi mille rotam volvere per annos,
Lethaeum ad fluvium deus evocat agmine magno,
Scilicet immemores supera ut convexa revisant,
Rursus et incipiant in corpora velle reverti."
Dixerat Anchises, natumque unaque Sibyllam
Conventus trahit in medios turbamque sonantem,
Et tumulum capit, unde omnes longo ordine posset
Adversos legere, et venientum discere vultus.
"Nunc age, Dardaniam prolem quae deinde sequatur Gloria, qui maneant Itala de gente nepotes, Illustres animas nostrumque in nomen ituras, Expediam dictis, et te tua fata docebo. Ille, vides, pura juvenis qui nititur hasta, Proxima sorte tenet lucis loca, primus ad auras Aetherias Italo commixtus sanguine surget, Silvius, Albanum nomen, tua postuma proles: Quem tibi longaevo serum Lavinia conjunx Educet silvis regem regumque parentem: Unde genus Longa nostrum dominabitur Alba. Proximus ille Procas, Trojanae gloria gentis, Et Capys, et Numitor, et qui te nomine reddet Silvius Aeneas, pariter pietate vel armis
Egregius, si umquam regnandam acceperit Albam. 770
Qui juvenes! Quantas ostentant, aspice, vires!
Atque umbrata gerunt civili tempora quercu.
Hi tibi Nomentum et Gabios urbemque Fidenam,
Hi Collatinas imponent montibus arces,
Pometios Castrumque Inui Bolamque Coramque: 775
Haec tum nomina erunt, nunc sunt sine nomine terrae.
Quin et avo comitem sese Mavortius addet
Romulus, Assaraci quem sanguinis Ilia mater
Educet. Viden', ut geminae stant vertice cristae,
Et pater ipse suo superûm jam signat honore?
En, hujus, nate, auspiciis illa incluta Roma
Imperium terris, animos aequabit Olympo,
Septemque una sibi muro circumdabit arces,
Felix prole virûm: qualis Berecyntia mater
Invehitur curru Phrygias turrita per urbes,
Laeta deûm partu, centum complexa nepotes,
Omnes caelicolas, omnes supera alta tenentes.
Huc geminas nunc flecte acies, hanc aspice gentem
Romanosque tuos. Hic Caesar et omnis Iuli
Progenies, magnum caeli ventura sub axem.
Hic vir, hic est, tibi quem promitti saepius audis,
Augustus Caesar, Divi genus, aurea condet
Saecula qui rursus Latio, regnata per arva
Saturno quondam, super et Garamantas et Indos
Proferet imperium; (jacet extra sidera tellus,
Extra anni solisque vias, ubi caelifer Atlas
Axem humero torquet stellis ardentibus aptum.)
Hujus in adventum jam nunc et Caspia regna
Responsis horrent divûm et Maeotia tellus,
Et septemgemini turbant trepida ostia Nili.
Nec vero Alcides tantum telluris obivit,
Fixerit aeripedem cervam licet, aut Erymanthi
Pacarit nemora, et Lernam tremefecerit arcu;
Nec, qui pampineis victor juga flectit habenis,
Liber, agens celso Nysae de vertice tigres.
Et dubitamus adhuc virtutem extendere factis,
Aut metus Ausonia prohibet consistere terra?
Quis procul ille autem ramis insignis olivae,
Sacra ferens? Nosco crines incanaque menta
Regis Romani, primam qui legibus urbem
Fundabit, Curibus parvis et paupere terra
Missus in imperium magnum. Cui deinde subibit,
Otia qui rumpet patriae residesque movebit
Tullus in arma viros et jam desueta triumphis
Agmina. Quem juxta sequitur jactantior Ancus, 815
Nunc quoque jam nimium gaudens popularibus auris.
Vis et Tarquinios reges, animamque superbam
Ultoris Bruti, fascesque videre receptos?
Consulis imperium hic primus saevasque secures
Accipiet, natosque pater nova bella moventes
Ad poenam pulchra pro libertate vocabit,
Infelix! Utcumque ferent ea facta minores,
Vincet amor patriae laudumque immensa cupido.
Quin Decios Drusosque procul saevumque securi
Aspice Torquatum et referentem signa Camillum. 825
Illae autem, paribus quas fulgere cernis in armis,
Concordes animae nunc et dum nocte premuntur,
Heu quantum inter se bellum, si lumina vitae
Attigerint, quantas acies stragemque ciebunt,
Aggeribus socer Alpinis atque arce Monoeci
Descendens, gener adversis instructus Eois!
Ne, pueri, ne tanta animis assuescite bella,
Neu patriae validas in viscera vertite vires;
Tuque prior, tu parce, genus qui ducis Olympo;
Projice tela manu, sanguis meus!
Ille triumphata Capitolia ad alta Corintho
Victor aget currum, caesis insignis Achivis.
Eruet ille Argos Agamemnoniasque Mycenas,
Ipsumque Aeaciden, genus armipotentis Achilli,
Ultus avos Trojae, templa et temerata Minervae.
Quis te, magne Cato, tacitum, aut te, Cosse, relinquat?
Quis Gracchi genus, aut geminos, duo fulmina belli,
Scipiadas, cladem Libyae, parvoque potentem
Fabricium, vel te sulco, Serrane, serentem?
Quo fessum rapitis, Fabii? Tu Maximus ille es,
Unus qui nobis cunctando restituis rem.
Excudent alii spirantia mollius aera,
Credo equidem, vivos ducent de marmore vultus,
Orabunt causas melius, caelique meatus
Describent radio et surgentia sidera dicent:
Tu regere imperio populos, Romane, memento;
Hae tibi erunt artes; pacique imponere morem,
Parcere subjectis, et debellare superbos."
Sic pater Anchises, atque haec mirantibus addit:
"Aspice, ut insignis spoliis Marcellus opimis
Ingreditur, victorque viros supereminet omnes!
Hic rem Romanam. magno turbante tumultu,
Sistet, eques sternet Poenos Gallumque rebellem,
Tertiaque arma patri suspendet capta Quirino."
Atque hic Aeneas (una namque ire videbat
Egregium forma juvenem et fulgentibus armis,
Sed frons laeta parum, et dejecto lumina vultu):
Quis, pater, ille, virum qui sic comitatur euntem? Filius, anne aliquis magna de stirpe nepotum? Qui strepitus circa comitum ! quantum instar in ipso! 865 Sed nox atra caput tristi circumvolat umbra.” Tum pater Anchises, lacrimis ingressus obortis: “O gnate, ingentem luctum ne quaere tuorum. Ostendent terris hunc tantum fata, neque ultra Esse sinent. Nimium vobis Romana propago Visa potens, superi, propria haec si dona fuissent. Quantos ille virûm magnam Mavortis ad urbem Campus aget gemitus! vel quae, Tiberine, videbis Funera, quum tumulum praeterlabere recentem! Nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos In tantum spe tollet avos, nec Romula quondam Ullo se tantum tellus jactabit alumno. Heu pietas, heu prisca fides, invictaque bello Dextera! non illi se quisquam impune tulisset Obvius armato, seu quum pedes iret in hostem, Seu spumantis equi foderet calcaribus armos. Heu, miserande puer! si qua fata aspera rumpas, Tu Marcellus eris. Manibus date lilia plenis ; Purpureos spargam flores, animamque nepotis His saltem accumulem donis, et fungar inani Munere." Sic tota passim regione vagantur Aëris in campis latis, atque omnia lustrant. Quae postquam Anchises natum per singula duxit, Incenditque animum famae venientis amore, Exin bella viro memorat, quae deinde gerenda, Laurentesque docet populos urbemque Latini, Et quo quemque modo fugiatque feratque laborem.
Sunt geminae Somni portae; quarum altera fertur Cornea, qua veris facilis datur exitus Umbris; Altera candenti perfecta nitens elephanto, Sed falsa ad caelum mittunt insomnia Manes. His ubi tum natum Anchises unaque Sibyllam Prosequitur dictis, portaque emittit eburna; Ille viam secat ad naves sociosque revisit, Tum se ad Caietae recto fert litore portum. [Anchora de prora jacitur; stant litore puppes.]
cf., (confer,)-compare. diff.,- difference.
e conj., (e conjectura,)—from conjecture.
c. g., (exempli gratia,)-for example.
etc., (et caetera,)— and the rest, and so forth.
Gr.,-Grammar or Grammars. i. e., (id est,)—that is.
in fin., (in fine,). - at the end.
1. q., (idem.quod,)—the same as. lit., - literally.
MS., MSS.,-manuscript, manuscripts.
A.or A.&G., Allen & Greenough's.
A.& S., Andrews and Stoddard's.
B., Bullions and Morris's.
(se-G., Gildersleeve's.
8q. (sing.). sqq. (pl.),
quens, sequentes), and the H.,
following.
tr.,- translates or translate. Z.,
The usual abbreviations of the names of cases, moods, tenses,
voices, etc., are employed.
|