صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

bus nervus discipline ecclesiastice salutarisque doctrine viget ac

ce fût, soi-disant avoir droit au papat, ou sous le titre du concile de Basle. Par d'autres lettres de la même date, il défendit aussi qu'on publiât dans ses états aucunes monitions, citations, suppressions, privations, censures et autres procédures, à l'occasion des divisions survenues en l'église ; qu'aucun fût mis par de tels moyens en possession de quelques bénéfices que ce pût être; enfin qu'on usât à cette occasion, les uns envers les autres, de paroles injurieuses ou de voies de fait : il recommandait en même temps très expressément l'observation de la pragmatique.

Le parlement enregistra ces lettres le 29 décembre 1440. Le même jour, il en enregistra d'autres du 21 novembre précédent, dans lesquelles le roi rappelait la déclaration qu'il avait faite aux députés d'Eugène et à ceux du concile le 2 septembre, qu'il était toujours disposé à écouter l'église légitimement assemblée; mais que n'étant pas certain que le concile de Basle représentât assez parfaitement l'église universelle, pour avoir pu exercer valablement des actes qui devaient être l'ouvrage de l'église entière, il se proposait d'insister, soit auprès d'Eugène, soit auprès du concile, soit auprès de tous les princes chrétiens, pour la convocation d'un concile général, dans un an; et en attendant qu'il fût informé de la vérité par ce concile, ou par une assemblée plus générale et plus solennelle des églises et des grands de son royaume, ou même par les autres princes chrétiens, il persistait dans l'obédience d'Eugène.

On citait les autres princes chrétiens, parce qu'il avait été arrêté dans la dërnière assemblée de Bourges, d'envoyer des ambassadeurs auprès de ces différens princes. L'assemblée considérant que ces ambassades occasioneraient d'assez grandes dépenses, consentit que pour y subvenir, il fùt levé sur tous les ecclésiastiques de France et du Dauphiné, privilégiés ou non, un dixième entier de leurs revenus, ou un subside équivalant à ce dixième; et supplia le roi d'ordonner à ses juges et officiers, de contraindre au paiement de ce subside ceux qui voudraient s'y refuser. Le roi en conséquence fit expédier ses lettres, qui sont, comme les précédentes, du 21 novembre 1440, mais qui furent enregistrées beaucoup plus tard. Au reste, les démarches qui furent faites pour la convocation d'un nouveau concile, n'eurent point de suites.

La pragmatique n'était proprement que l'approbation de divers décrets du concile de Constance, et surtout de celui de Basle, avec les modifications qu'y avait mises l'assemblée du clergé de France. L'observation de ces décrets devaitelle remonter à la date du concile dont ils étaient émanés, ou seulement à celle de l'approbation que le roi y donnait par ces lettres? La question s'éleva au sujet de l'article de la pragmatique, qui rétablissait les élections et abolissait les réserves apostoliques, conformément à un décret, quoique antérieurement à la pragmatique. Le roi par ses lettres du 7 août 1441 (enregistrées 10 jours après, sans aucune difficulté), déclara que les bénéfices avaient été valablement conférés en France, selon l'accord qui subsistait entre le pape et lui, jusqu'au temps où, par sa pragmatique, il avait dérogé à cet accord, en acceptant le décret du concile de Basle à ce sujet. Cette déclaration est regardée comme très importante; car il en résulte que les décrets des conciles généraux, n'ont de force en France, quant à la discipline, qu'autant que les lettres de nos rois en enjoignent l'observation.

solidatur, sinceriter exequi faceret illibatèque observari; sed et speciali debito juramenti in nostri dyadematis susceptione insigni et aliàs ecclesie regni et 'Delphinatûs nostrorum prestiti, ad idipsum astringimur pariter et obligamur.

Cùm itaque divina pietas his nostris temporibus fidelium cordibus inspirare dignata sit, ut sacrosancta generalis Synodus ecclesie universalis in civitate Basiliensi (1), tam ex immediatè precedencium sacrorum Constanciensis et Senonensis conciliorum generalium continuacione decretisque et ordinatione, quàm duorum romanorum pontificum solemni convocatione etiam et approbatione: scilicet, felicis recordationis Martini quinti et Eugenii quarti moderni, ad excolendum dominici gregis agrum, reformandumque debitè in capite et in membris statum ecclesiasticum, qui his diebus indigere videtur, abundante nequicia et refrigescente hominum caritate, coadunaretur et celebraretur ; ut repressis deformitatum scelerumque regnancium enormitatibus perniciosis, que in universam christianitatem, ipsorum sanctorum antiquorumque patrum, contemptis spretisque decretis et institutis salutaribus, multas clades multaque discrimina, proh dolor! injecisse vise sunt, divinus honor refloreret in terris, lumen catholice veritatis, Christo verâ luce largiente, refulgeret, ecclesiastice libertatis conservacio subsisteret, et populus christianus salubriter regeretur ac perduceretur in salutem. Quequidem sancta generalis synodus hujuscemodi deformitates in ecclesia Dei passim in dies excrescere et mores corruptissimos eandem inficere prospiciens, cunctis palàm curavit ingerere monita salutis, ac circa predicta, quantùm cum Deo potuit, efficaciter providere; consideransque ad hec, inter alia precipua, maximè convocatam adunatamque extitisse, certa decreta, certasque ordinationes et statuta solemnia fecit et condidit, que per suos oratores et nuncios precipuos, nobis et ecclesie regni et Delphinatûs nostrorum ante dictorum presentari fecit et exhiberi : nos plurima cum caritate, et prelatos, ceterosque viros ecclesiasticos ipsam nostrorum regni et Delphinatus ecclesiam representantes, maximâ cum instancia exortando et obsecrando ut decreta statutaque ac ordinaciones ab ipsâ sanctâ synodo premissas ob cau

(1) Le concile de Bâle s'ouvrit en 1451, et finit en 1443. Il renouvelle les dispositions de celui de Constance sur la supériorité du concile général. Il dépose le pape Eugène IV, et élit Amédée duc de Savoie. Cette élection amena un schis me qui finit par la mort d'Eugène IV et la démission du duc de Savoic. (Decrusy.)

sas facta et condita recipere vellemus etiam et acceptare, eademque, quantùm nostre regie dignitatis interest, per universum regnum nostrum et Delphinatum inviolabiter perpetuòque observari facere dignaremur.

Quibus attentè consideratis, ut viam tutiorem ac Deo graciorem eligere valeremus, habitâ super his magni consilii nostri deliberacione permatura, archiepiscopos, episcopos, capitula notabilia, abbates, decanos, prepositos, ceterosque prelatos et ecclesiasticos, ac divini et humani juris magistros, doctores et scientificos viros universitatum studiorum generalium, et alios de regno et Delphinatu nostris in maximo copiosoque numero apud nos in hac nostrâ Bituricensi civitate celebri, nuper convocari fecimus et congregari.

In quâquidem solemni congregatione in capitulo sancte capelle nostre Bituricensis celebratâ presidentes, assistentibus nobis primogenito nostro precarissimo Lúdovico delphino Viennensi, Carolo duce Borbonii, Karolo de Andegaviâ comite Cenomanie, Petro de Britanniâ nepote, Bernardo comite Marchie, necnon Ludovico Vindocini et Guillelmo de Tancarvillâ comitibus, consanguineis nostris, pluribusque magnatibus, proceribus et viris peritissimis ecclesiasticis et secularibus de magno concilio nostro, et aliis, ipsius prefati summi pontificis necnon et sancte synodi generalis prodicte solemnes oratores ad nos destinatos super his et aliis statum ecclesie Dei plurimùm concernentibus, audivimus attentèque audiri fecimus.

Quibus ad plenum auditis, appertisque luculenter et disertè per plures prelatos sacre theologie et jurium doctores famosissimos, et exindè plurium dierum intervallis discussis et diligenter pertractatis materiis pretactis pro parte eorumdem prelatorum et aliorum virorum ecclesiasticorum ipsam nostrorum regni et Delphinatûs ecclesiam representancium, nobis tandem extitit expositum : quòd iidem ad memoriam reducentes et ante oculos suæ considerationis revolventes, qualiter à primordio nascentis ecclesie, in nostris regno et Delphinatu predecessorum postrorum prelatorum, procerum atque fidelium ipsorum regni et Delphinatûs dignè recolenda prioritas, ad laudem et gloriam Dei, et ob divini cultûs augmentum construxit ecclesias, ipsasque amplis dotavit possessionibus, et privilegiis communivit, instituens in eis ministros ydoneos, qui suis temporibus fidem catholicam in subjectis sibi linguis et populis feliciter propagarunt, per quorum curam et solicitudinem, virtuososque progressus ac

exempla salutaria, christi ecclesia decoratissimè adulta, odoriferos fructus ac honestates ferens, usque postremos occidue regionis limites effloruit, ac velut sydus lucidissimum irradiavit, pulsisque procul ignorantie et errorum tenebris, doctrine sue lumen preclarissimum circumfulsit; qualiter preterea per sanctos patres priorum seculorum, plures sacri canones et decreta saluberrima pro felici regimine status ecclesiastici, tam super electionibus modisque ipsius ecclesie ministros assumendi et instituendi, quàm eorum ceterorumque prelatorum salutari directione, conditi sunt etiam et promulgati; qui quamdiù observati fuerint, ecclesia Dei fructus honoris honestatisque felici ubertate produxit, discipline ecclesiastice vigor perstitit, religio, pietas, caritas ubertim effloruerunt, animi hominum in pace auctorem pacis excoluerunt.

Sed, proh dolor! damnate ambicionis improbitas, et detestande cupiditatis insatiabilis omnium malorum radix, humanitatis jura violans, ipsa salutifera sanctorum et antiquorum patrum decreta paulatim cepit deserere etiam et contemnere, pedetentimque in vicia ruere; exindè subsecute sunt morum corrupciones atque deformaciones, statûs ecclesiastici dehonestaciones atque decoloraciones, usurpaciones gravissime, intollerabiles interprisie, et presertim per prelaturarum, dignitatumque, et aliorum beneficiorum ecclesiasticorum reservaciones graciarum ad vacatura beneficia expectativarum à jure valdè exorbitantium multiplicaciones innumerabilesque concessiones, aliaque gravissima et importabilia onera, quibus ecclesie, ecclesiasticeque persone nostrorum regni et Delphinatûs predictorum, graviter afflicte, oppresse, et ferè ad postremam exinanicionem redacte his diebus conspiciuntur. Nam ecclesiarum et beneficiorum ecclesiasticorum antedictorum peculia manus occupant indignorum, et nonnunquam exterorum; et plerumque dignitates ac beneficia notabiliora et opulentiora personis conferuntur incognitis et non probatis, que in eisdem beneficiis non resident; sicque vultus sibi commissi gregis non agnoscunt, linguam aliquandò non intelligunt, quinymò animarum curâ neglecta, velut mercenarii solummodò temporalia lucra querunt. Sic dimittitur Christi cultus, animarum cura negligitur, subtrahitur hospitalitas, ecclesiarum jura depereunt, ruunt edificia, populi devotio attenuatur, clerici nostrorum regni et Delphinatus scienciis et virtutibus effulgentes qui ad christiane plebis edificationem salutarem vacare possent, quique pro regis et ecclesie predicte

[ocr errors]

regni et Delphin atûs publicis consiliis forent oportuni, divinarum et humanarum scientiarum studia deserunt propter promocionis congrue spem eisdem ablatam; ceterùm hujusmodi reservacionum et expectacionum occasione, ingeritur votum mortis aliene aniniarum saluti nimiùm prejudiciabile, suscitantur lites infinite, contenciones et rixe inter Christi ministros oriuntur, rancores et odia plerumque implacabilia nutriuntur, fovetur pluralitas beneficiorum, ambicio execrablis, pauperes clerici innumeris personarum et rerum discriminibus subjiciuntur et per calumpniosos cavillososque indebitè oprimuntur, beneficia predeclarata per litium anfractus frequenter injustè óccupantur, et sepiùs inofficiata diutinè relinquuntur, materia fovendis injustis vexationibus paratur, abusus pestiferi horrendâ specie labis symoniace respersi committuntur, bone indolis juvenibus, qui virtuosis actibus intendere deberent, evagandi licencia prebetur, prelatis et ceteris ordinariis collatoribus suum jus atque ministerium auffertur, patronorum jura enervantur, indèque status ecclesie hierarchicus confunditur, plurimaque adversùs divina et humana jura in animarum perniciem, et ecclesie regni et Delphinatus nostrorum sepedictorum opressionem atque conculcacionem committuntur pariter et perpetrantur, sicque jura corone nostre depereunt dampnosè, et ipsorum nostrorum regni ac Delphinatûs thesauri in exteras regiones asportantur, sub tali fortitan conjecturâ, ut eorumdem regni et Delphinatûs depresso sacerdocio, exhaustoque thesauro, regnum ipsum cum Delphinatu reddatur debilius in adversis. Que omnia et singula, et alia quamplurima que ex premissis sequuntur incomoda, divine haud dubium credenda sunt displicere voluntati, quinymò in grave nostri et ecclesie prefate nostrorum regni et delphinatûs versantur prejudicium atque detrimentum permaximum; stimulantibus conscienciis, absque gravissimâ Dei offensâ diuciùs dissimulare non posse; cognoscentes iidem prelati et ceteri viri ecclesiastici ecclesiam predictam nostrorum regni et Delphinatus representantes quod super predictorum reparacione, ipsius sacre Basiliensis synodi decreta, provisionem congruentem videntur attulisse; prehabitâ inter eos multimodâ diutinâque apertione, discussione atque digestione, memorata ipsius sacre Basiliensis synodi decreta, ordinationes et statuta, aliqua simpliciter ut jacent, alia verò cum certis modificationibus et formis, non hesitatione potestatis et auctoritatis condentis et promulgantis, ipsius scilicet sacre Basiliensis synodi, sed quaten ùs comoditati

[ocr errors]
« السابقةمتابعة »