70 Classem, quae lateri castrorum adiuncta latebat, 75 scriptores historiarum. (aequor Palat. Reposui ex optimis libris aequum. Neque enim planitiem, campos, i. e. aequor, significare voluit poeta, quibus contrarius est altus, editus locus. At castra Troianorum in plano sita erant. Id consequi vult Turnus, ut aequetur pugna, quae adversus vallo et munimentis clausos iniqua erat; hoc autem est in aequum effundere. Probat aequum etiam Iahnius ad Ge. I, 340. Et nisi vehementer fallor, mentio maris vss. sqq. facta causam mutandae lectionis praebuit. Wr.) 70 septem Hamb. sec., septa Parrhas., et cinctam alter Voss. ap. Burm. clausam Rom. 71 que post socios deletum malim, nam infringit verborum vim. (Bene sociosque; per copulam indicatur ratio istius impetus, non ferro, sed igne tantum facti; neque enim ipsos Troianos adoriri hac via, sed castris elicere ad pugnam Turnus volebat; omissa copula ad impetum istum etiam ignium iaculatio accessisse significaretur. orantes Medic. Wr.) 72 fragranti Medic. (quod, qui fragrare vulgo in flagrare mutari, fragrare autem etiam de malo odore dici meminit, revocandum fortasse censebit; et fragrat pinus ab incendio. Wr.) manu Dorvill. infert alios legere Fabric. monet. conf. Burm. 75 D. socios Goth. tert., indocte. p. infert Sprot. f. fumum alter Hamb. a m. pr. (humida Serv. Dresd. Wakef. ad Lucret. VI, 690. scribendum hic putat pice differt; at piceum lumen est, quod alibi dixit atrum; VII, 456.:,,atro lumine fumantes taedas.“ Wr.) 77 Qui deus Gud. a m. pr. ciat eum. 70. Comparant exemplum Hectoris et verba Iliad. o, 716 sqq. 72. fervidus, ut fervidus instat IX, 350. X, 788 et al. 74. accingitur facibus, armatur, instruitur, ut altero loco recte Serv., ut adeo mirum non sit, poetam supra VII, 187 lituo trabeaque succinctum dixisse. (sed vid. ibi Not. Wr.) 75. focos, quos a Rutulis extemplo exstructos fuisse cogitandum est; adeoque nunc taedas seu stipites in foco ardentes. Haerent intpp. cum Servio. Burmannus focos agrestium in vicis circumvicinis advocabat. 77 sqq. Fabulam, quae sequitur, de navibus in Nymphas mutatis, tamquam absurdam et epica gravitate indignam reprehendere in promtu est et reprehenderunt eam multi, etiain e veteri Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes? 78 tantis Reg. cum Goth. sec. qui Ven. detulit Menag. pr. 79 Discite aliquot Burm. cum Goth. tert., indocte. prisca fides facta est et f. p. coni. Waddelii Animadv. Crit. p. 27, idque recepit Cuningham., sed vid. Not. facto sit Rom, ex set. (Medic. ap. Foggin. fides factos et f. Wr.) bus, ut e Servio ad v. 82 patet: quandoquidem minore hoc doctrina indiget, quam argumentis idoneis eam defendere. Nec nos infitiamur, a nostris sensibus et phantasmatibus eam nimium quantum abhorrere. Nec vero Maro hoc non persensisse et ipse videri debet. Hoc enim erat, cur novo more aditum sibi ad narrationem muniret; Apollonii utique exemplo, lib. IV, 1381 sqq., ubi navem per deserta Libyae humeris Minyarum gestatam narraturus erat. Potuit autem inter veteres haec fabula minus displicere, cum ea vetere fama accepta esset; et Maro eam repetere potuit, cum veteres de Aeneae adventu fabulas pro gemmis et stellulis intexere telae suae semel suscepisset. Nec id facere cunctatus est Ovid. Met. XIV. Instructus quoque est aditus ad fabulam haud male: Quo tempore Aeneas pineta Cybelae sacra in Ida caedebat ad classem aedificandam, Iovi ea supplicaverat, ne naves tempestate mergerentur, et, cum Iupiter annuisset, eas non esse perituras, sed aeternum duraturas, scilicet ita, ut, quando Aeneam in Latium detulissent, in deas marinas mutarentur: Cybele nunc monet Io vem, tempus promissi servandi adesse. Ut autem in talem fabulam incideret vetustas, ita factum arbitror, primo quod immortale, adávatov, dixerunt quicquid diu durat et manet haud attritum, ut apud Piudarum antrum saxeum άvávatov, apud Homerum áðavárny alyida, potuere itaque etiam vnes άdávator xal dynoao dici; tum quod Dryades Nymphas arbores insidere et cum iis vivere ac deficere crediderunt homines. Promtum sic fuit, arbores recisas et in naves versas iterum ad pristinum numen reversas comminisci. Alio modo navibus in scopulos versis Homerus navigationem Phaeacum in miraculum converterat Od. 9, 557-564. 79. Prisca fides facto, sed f. non capiunt Serv. et alii. Fides est eius, qui aliquid tradit, vel rei, quae narratur, quae alias auctoritas: adeoque pro ipsa narratione ponitur. Igitur facto h. facti prisca est fides, narratio. Rem narrat traditam ab antiquis hominibus: sed constante fama ad seriores aetates propagatan. 80. De aedificatione classis cf. sup. III, 5. 6. Ida autem mons et ipse sacer magnae Matri deun, Ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum 85 82 genetrix fertur Rom., et sic Goth. pr. (Berecynthia Medic.; vid. V. L. ad VI, 785. Wr.). 83 Da, n. parenti Goth. tert. gnate unus Menag. alt. (vid. Q. V. XXXVIII, 3. Wr.) 84 iam poscit Ven. domitor te p. Olympi Waddel. ibid., ingeniose; sed conf. Not. lecta Medic. cum Sprot. et Rottend. pr. 86 tenebant Gud. a m. pr. pa 85 de rabant Zulich. cf. VI, 810. Ceterum ad hos versus 85. 86. 87 neminem offendisse miror. Esse enim hiulcos et scabros, nec sententia cohaerere cam ceteris, ad sensum proclive est: pinea silva mihi - Lucus in arce fuit, quorsum nunc memoratur lucus in arce, cum in Ida ad Antandrum classis aedificata, esset? nec in acropoli Ilii caesa esse potuit materies navium. alter utique versus rescindendus erat. Nec satis consentaneum, si pineam silvam dixit, eandem facere Nigranti picea et aceribus obscuram. Praestabat delere duo versus, tamquam aliunde in margine appictos, mutato mox, iis illatis, voc. Hanc in Has; saltem includere eos, tamquam a poeta narratore, ad interpretationem insertos, in hunc modum: Pinea silva mihi multos dilecta per annos (Lucus in arce fuit obscurus acernis) Hanc ego D. Verum, ut diximus, prorsus sunt alieni ab h. 1. (Removi asteriscos versibus 86. et 87. appositos. Nescio, quid Heynium hic ita praecipitem egerit. Ne unus quidem horum versiculorum tolli poterit, quin cf. v. 85. 86, non minus ac Berecyntus, Phrygiae mons et traetus, a quo h. 1. nomen inditum; uti alias illa Idaea dea appellata est. cf. Strabo X, p. 718 C, et inf. X, 252 Alma parens Idaea deum. Consentaneum erat, ut pineta montis ei essent sacra. 84. domito Olympo adiectum quorsum sit, dubitari potest. Sequuntur interpretes, quos vidi, Servium, Videtur, inquit, hoc dicere: Praesta ei, cuius beneficio servatus ad Olympi regna venisti. Saturnus enim cum omnes consumeret filios, lovem solum esse non potuit, celatum matris (Opis seu Rheae, quam - re, non eandem cum Cybele esse perhi- Laeta dedi: nunc sollicitam timor anxius angit. 89. ANXIUS URGUET in ea omnia perturbes. Si vs. 85. expungas, obscura erunt, quae proximo vs. leguntur, in arce summa; versum 87. tuentur, quae leguntur vss. 91. sq. quassatae vincantur ortas; quare ne Has quidem vs. 88. in Hanc mutare licet; denique idem vs. 87. stare non potest deleto vs. 86. Iam cave putes verbum fuit spectare etiam ad superiora illa Pinea silva mihi, ubi subintellige est, uti supra VIII, 659.: „Aurea caesaries ollis, atque aurea vestis." Quamobrem comma in fine vs. 85. mutavi in semicolon. Iam nihil est, quod reprehendas in tali oratione: Pinea mihi est silva; lucus fuit piceis et aceribus consitus, quas ego arbores Aeneae concessi. in arce, i, e. in montis, cuius reliquam partem obtinebat illa silva, vertice, ut ipse Heynius in Nota explicat; et fuit lucus, quia iam, caesis arboribus, esse desiit; ferebant autem, non ferunt, quippe Troia diruta, qui sacra illuc ferret, nemo erat. Vossius in vernacula interpretatione, quem sequuntur Weichert. De verss. iniur. susp. p. 97. et lahnius, ita haec ordinat: Fuit pinea silva, mihi m. d. p. annos, lucus in arce summa; sed ita primum displicet mihi, non satis aptum loco principi, tum manet illa difficultas, quod pinea silva piceis et aceribus obscura dicitur; nam quamquam in pinea silva etiam picea et acer esse potest, tamen adiectivum obscurus tantam indicat earum arborum multitudinem, ut, quomodo sua silvae pinea e notio constare possit, non intelligatur. Gravius interpunxit post annos etiam Ruhkopfius; idem tamen delevit interpunctionem in medio versu, offensus haud dubie, sed immerito, omissione verbi substantivi; et post mihi interpungitur etiam in Mediceo. Wr.) 89 anxius angit retinuerat Heins. codicum omnium et Pier, et suorum auctoritate motus: uno Voss. sec. excepto, cui adde Goth. tert., in quibus urget reperitur, quod vett. edd. occupat, nec modo Saec. XVI, quod Heins. putabat, verum Saec. XV quoque, ut Ven. 1484, 1486, 1495, Norimb. 1492 etc., etiam edd. e rec. Egnatii, et Iuntinas etc. Laudat Burm. pro hac lectione unam Aldinam; scilicet pr. et sec.; at tertia e Naugerii emendatione, et quae ex ea fluxere, angit habent; quod iterum expulit H. Stephanus. Praestat haud dubie h. 1. urget: estque locus exempli memorabilis inter ea, quibus librorum optimorum vel omnium consensus et auctoritas criticis rationibus, a sermonis proprietate et elegantia petitis, posthabenda est. anxius angit inepta esset allitteratio. (Ego vero studio quaesitam puto hanc alliterationem a Virgilio, quo magnam quandam significaret sollicitudinem. Et recte ab editoribus defenditur illud apud Ciceronem de Orat. I, 1.:,, maximae moles molestiarum." Neque iners esse epitheton anxius subiecto verbo angit, docet idem Cicero Tusc. IV, 12.: „Differt anxietas ab angore; neque enim omnes anxii, qui anguntur aliquando, nec, qui anxii, semper anguntur." Denique aperte imitatus est Virgilius, si non alium antiquiorem poetam, Lucretium, apud quem ita exstat III, 1006.,,Quem volucres lacerant atque exest anxius angor." vid. ibi Forbiger. Itaque revocavi angit, cui lectioni ob codicum auctoritatem patrocinatur etiam lahnius ad VI, 310. Et si antiquum hoc, ut videtur, anxius angit, praeclare id convenit dignitati loquentis. Wr.): appositionem dicta puta. (Sed vide, quae disputavi in V. L. ad vs. 86. Wr.) 86. in arce, in vertice Idae: esset to Taoyaoov axoov, Iliad. έ, 292. In hoc igitur. sacra fieri solita Matri Idaeae. cf. ad v. 80, uti Iovi eodem in loco Iliad. 9, 48. (— Solve metus, atque hoc precibus sine posse parentem, Neu cursu quassatae ullo, neu turbine venti 91. NE C. 90 95 90 atque haec tres Burm. 91 Neu c. Heins. post Pier., librorum consensu. Male; et verius vulgo ne; duo Burm. nec; unus non. (Ne cursu Palat. cum 5. 8.; ne turbine idem Palat. Neu neu fortius; vid. Q. V. XXXVI, 14. Et plurimorum optimorumque codd. lectionem iniuria ab Heynio damnatam censet etiam Iahn. Revocavi igitur Neu c. Wr.) 93 torquet q. s. m. adsuta putabat vir doctus apud Burm., cui adstipulor. (Apte haec adiecta, torquet qui sidera mundi, ad augendam, cuius plenus est totus hic locus, dignitatem et gravitatem; nihil autem tali Iovis magnaeque Deum matris colloquio magnificentius. Et tuetur haec consimilis locus, quo non offensum esse Heynium sane mireris, X, 100.:,,Tum pater omnipotens, rerum cui prima potestas." Wr.) s. caeli Leid. et Goth. tert. 94 facta Dorvill. quo f. trahis codex Ge. Fabricii, pr. Rottend. et Exc. Burm. a m. pr., et sic Servium aiunt legisse. Serv. Dresd.; vid. Q. V. XVI, 1. Wr.) an 95 fictae sec. Moret. 96 lustrat Zulich. vid. Q. V. XXXVI, 7. Wr.) دو (trahis praescribitur scholio quid Sprot. aut qui p. Reg. Malim et h. 1. certusve. (at prie coelum torqueri dicatur, communem regendi notionem inde repetas; sic bella torquere XII, 180., quamquam in hac quoque elocutione agnosco quandam movendi significationem: i. e. regere et quasi flectere mutabiles rerum ac fortunae in bello vices. Wakefieldio ad Lucret. V, 434. currus, quibus numina stelligera vehantur, vel axes orbium revolubiles, nostro loco respici videntur. Wr.) 89. vid. V. L. Wr.) 92. ne vincantur, solvantur et submergantur. (-93. torquet sidera, i. e. cursum eorum regit. Ge. I, 174.:,,Stivaque, quae cursus a tergo torqueat imos." Aen. III, 532.:,,proras ad litora torquent." Et recte Heyn. ad VI, 798.: Atlas Axem humero torquet stellis f. aptum: sustinet torquentem se et vertentem." cfr. eiusd. Not. ad IV, 482. Eodem modo fortasse etiam IV, 269.:,,coelum et terras qui numine torquet;" si poetam de terra circum axem se circumagente cogitasse statuis; sed licet hoc etiam per Zeugma di ctum existimare, ut, quum pro- mann. pro istis). immortale fas; 94. quo fata vocas? invertis, mutas; uti fata verti, flecti, mutari, dicuntur: aut quid petis istis trabibus seu navibus (h. in earum gratiam; non ut Bur |