Deinde Catalecton, & Moretum, & Pripe, & Epigrammata, & Diras, & Culicem, cùm effet annorum quindecim. Cujus materia talis eft: Paftor fatigatus aftu cùm fub arbore obdormiffet, & ferpens ad illum proreperet e palude, culex provolavit, atque inter duo tempora aculeum fixit paftori. At ille continuò culicem contrivit, & vifum ferpentem interemit, ac fepulcrum culici ftatuit, & diftichon fecit:

Parve culex, pecudum cuftos, tibi tale merenti Funeris officium, vite pro munere, reddit. Scripfit etiam, de quâ ambigitur, Etnam. Et mox, cùm res Romanas inchoâffet, offenfus materiâ & nominum afperitate, ad Bucolica tranfiit: maximè ut Afinium Pollionem, Alfenum, Varium, & Cornelium Gallum celebraret: quia in diftributione agrorum, qui poft Philippenfem victoriam veteranis, triumvirorum juffu, trans Padum dividebantur, indemnem fe præftitiffent. Deinde Georgica in honorem Mecanatis edidit, cùm fibi vix dum noto opem tuliffet adversùs Claudii veterani milites, vel, ut alii putant, Arii centurionis violentiam, à quo in altercatione litis agrariæ parùm abfuit quin occideretur. Noviffimè autem Eneidem aggreffus eft; argumentum varium & multiplex, & quafi amborum Homeri carminum inftar; prætereà nominibus ac rebus Græcis Latinifque commune, & in quo, quod maximè ftudebat, Romanæ fimul urbis, & Augufti origo contineretur. Cùm Georgica fcriberet, traditur quotidiè meditatos manè plurimos verfus dictare folitum, ac per totum diem retractando ad pauciffimos redigere, non abfurdè carmen fe urfæ more parere dicentem, & lambendo demum effingere. Æneïda prosâ priùs oratione formatam, digeftamque in x11 libros, particulatim componere inftituit, ut quidam tradunt. Alii ejus fententiæ funt, ut exftiment, eum, fi diutiùs vixiffet, quatuor & viginti libros ufque ad Augufti tempora fcripturum, atque alia quædam percur furum; Augusti verò gefta diligentiffimè executurum:

I

quippe

quippe qui, dum fcriberet, ne quid impetum morare, tur, quædam imperfecta reliquit; alia leviffimis verfibus fcripfit: quos per jocuin per tigillis vel tibici nibus interponi à fe dicebat, ad fuftinendum opus, donec folidæ columnæ advenirent. Bucolica triennio Afinii Pollionis fuafu perfecit. Hic Tranfpadanam provinciam regebat: cujus favore, cùm veteranis Augufti militibus Cremonenfium & Mantuanorum agri diftribuerentur, fuos Virgilius non amifit. Factâ enim diftributione, fuos, feu Claudio fed Ario datos, recuperavit. Hunc Pollionem maximè amavit Maro, & dilectus ab eo magna munera tulit, quippe qui invitatus ad cœnam, captus pulchritudine & diligentiâ Alexandri Pollionis pueri, eum dono accepit. Hujus Pollionis filium C. Afinium, & Cornelium Gal lum, oratorem clarum, & poetam non mediocrem, miro amore dilexit Virgilius. Is tranftulit Euphorionem in Latinum, & libris quatuor amores fuos de Cytheride fcripfit. Hic primo in amicitiâ Cæfaris Augufti fuit: pofteà in fufpicionem conjurationis contrà illum adductus, occifus eft. Verùm ufque adeò hunc Gallum Virgilius amârat, ut quartus Georgicorum, à medio ufque ad finem, ejus laudem contineret. Quem, pofteà, jubente Augufto, in Ariftæi fabulam commutavit, Georgica feptennio Neapoli,, Eneida partim in Sicilia, partim in Campania duodecim confecit annis. Bucolica eo fucceffu edidit, ut in fcena quoque per cantores crebrâ pronunciatione recitarentur. At cùm Cicero quofdam verfus audiffet, & ftatim acri judicio intellexiffet non communi venâ editos, juffit ab initio totam eclogam recitari: quam cum accuratè pernotâflet, in fine ait: Magna fpes altera Roma, Quafi ipfe linguae Latine fpes, prima fuillet, & Maro futurus effet fecunda. Que verba pofteà Æneïdi ipfe inferuit. Georgica, reverfo ab Actiacâ victoria Augufto, atque reficiendarum viium causâ Atella commoranti, per continuum qua. triduum legit, fufcipiente Mecanate legendi vicem,

L

quoties

ATT

quoties interpellaretur ipfe vocis offenfione, Pro. nuntiabat autem maximâ cum fuavitate, & lenociniis miris. Seneca tradidit, Julium Montanum poëtam folitum dicere, involaturum le quedam Virgilio, fi vocem poffet & os, & hypocrifim Eofdem enim verfus, eo pronuntiante, benè fonare: fine illo ina. refcere, quafi mutos. Aueïdos vixdum cœptæ tanta exftitit fama, ut Sext. Propertius non dubitârit fic prædicare:

Cedite Romani fcriptores, cedite Graii,

Nefcio quid majus nafcitur Iliade.

Auguftus verò, cùm tum fortè expeditione Cantabri câ abeffet, & fupplicibus atque minacibus per jocum litteris efflagitaret, ut fibi de Æneïde, ut ipfius verba funt, vel prima carminis hypographa, vel quodlibet colon mitteret, negavit fe facturum Virgilius: cui tamen multò pòft, perfectâ demum materiâ, tres omnino libros recitavit: fecundum videlicet, quartum, & fextum. Sed hunc præcipuè ob Octaviam: quæ, cùm recitationi intereffet, ad illos de filio fuo verfus, Tu Marcellus eris, defeciffe fertur: atque ægrè refocillata, dena feftertia pro fingulo verfu Virgilio dari juffit. Recitavit & pluribus: neque frequenter, & fermè illa de quibus ambigebat, quò magis judicium homínum experietur. Fotem librarium & libertum ejus, exactæ jam senectutis, aduht referre folitum, quondam in recitando eum duos dimidiatos verfus, complêffe eo tempore, & huic, Mifenum Eoliden,.. adjeciffe, quo non præftantior alter. Item huic, Ere: ciere viros, fimili calore jactatum fubjunxiffe, Martemque accendere cantu: ftatimque fibi imperâlle, ut utrumque volumini adfcriberet. Bucolica Georgicaque emendavit. Anno verò quinquagefimo fecundo, ut ultimam manum neidi imponeret, ftatuit in Græciam & Afiam fecedere, triennioque continuo omnem operam limationi dare, ut in reliquâ vitâ tan-T tùm philofophiæ vacaret. Sed cùm aggreffus iter Athenis occurriffet Augufto ab oriente Romam rever

b

tenti,

tenti, unà cum Cæfare redire ftatuit. Ac cùm Megaram vicinam Athenis oppidum, vifendi gratiâ peteret, languorem nactus eft: quem non intermiffa navigatio auxit, ita ut gravior indiès, tandem Brundufium adventârit: ubi diebus paucis obiit, decimo Kal. O&ob.C. Sentio & Q. Lucretio coss. Qui cùm gravari morbo fefe fentiret, fcrinia fæpè & magnâ inftantia petivit, crematurus neïda: quibus negatis, tefla mento comburi juffit, ut rem inemendatam imperfectamque. Verùm Tucca & Varius monuerunt, id Auguftum non permiffurum. Tunc eidem Vario, ac fimul Tuccæ, fcripta fub eâ conditione legavit, ne quid adderent quod à fe editum non effet, & verfus etiam imperfectos, fi qui erant, relinquerent. Voluit etiam fua offa Neapolim transferri, ubi diù & fuaviffimè vixerat, ac extremâ valetudine hoc ipfe fibi epitaphium fecit diftichon :

Mantua me genuit, Calabri rapuêre, tenet nunc

Parthenope: cecini pafcua, rura, duces.

Tranflata igitur juffu Augufti ejus offa, prout ftatuerat Neapolim fuêre, fepultaque via Puteolanâ intrà la pidem fecundum, fuoque fepulcro id distichon, quod fecerat, infcriptum eft. Hæredes fecit ex dimidiâ parte Valerium Proculum, fratrem ex alterâ parte, ex quartâ Auguftum, ex duodecimâ Mecanatem, ex reliquâ L. Varium, & Plotium Tuccam, qui ejus Eneïdem post obitum, prout petiverat, jussu Cæfaris emendaverunt. Nam nullius omninò fententiâ crematu Eneïs digna vifa fuit: de quâ re Sulpicii Carthaginenfis exftant hujufmodi verfus :

Jufferat hæc rapidis aboleri carmina flammis
Virgilius, Phrygium quæ cecinere ducem.
Tucca vetat, Variufque fimul: tu maxime Cæfar,
Non finis, & Latia confulis hiftoria.

Infelix gemino cecidit propè Pergamos igni,

Et penè eft alto Troja cremata rogo.

Exftant & Augufti de ipsâ eâdem re verfus plures & clariffimi: quorum initium eft :

Ergone

Ergone fupremis potuit vox improbe verbis Tam dirum mandare nefas? ergo ibit ignes, Magnaque dotiloqui morietur Mafa Maronis? Et paulo poft:

Sed legum fervanda fides; fuprema voluntas Quod mandat, fierique jubet, parere necefle ef. Frangatur pots legum veneranda potefias, Quam tot congeftos noctefque dicfque labores Hauferit una dies. Et ea quæ fequuntur. Nihil igitur auctore Augufto Varius addidit, quod & Maro præceperat, fed fummatim emendavit, ut qui verfis etiam imperfectos, fi qui erant, reliquerit. Hos multi mox fupplere conati, non perinde valuerunt ob difficultatem: quòd omnia ferè apud eum hemiftichia, præter illud, Quem tibi jam Troja peperit, fenfum videntur habere perfectum. Nifus grammaticus audiffe fe â fenioribus dicebat, Varium duorum librorum or dinem commutaffe, & qui tùm fecundus erat, in tertium locum tranftuliffe: etiam primi libri correxifle principium, his demptis verfibus:

Ille ego, qui quondam gracili modulatus avenâ
Carmen, egreffus fylvis vicina coëgi,

Ut quamvis avido parerent arvà colono;
Gratum opus agricolis : at nunc horrentia Martis
Arma virumque cano.

Obtrectatores Virgilio nunquam defuerunt. Nam hec Homero quidem. Prolatis Bucolicis innominatus quidam refcripfit Antibucolica, duas modò Eclogas, fed infulfiflime apoas. Quarum prioris ini.

tium eft:

Tityre, toga calda tibi eft, quo tegmine fagi? Sequentis,

Die mihi Damata, cujùm pecus, anne Latinum? Non, verùm Agonis, noftri fic rure loquuntur. Alius, recitante eo ex Georgicis, Nudus ara, fere nudus; fubjecit, babebis frigora, febrem.

Eft & adversus Æneida liber Carbilii Pictoris, titulo Æneidomastix. M. Vipranius eum à Mecænate

b 2

fuppo