Porta adverfa ingens, folidoque adamante columnæ :
Vis ut nulla virum, non ipfi exfcindere ferro
Calicolæ valeant: ftat ferrea turris ad auras:
Tifiphoneque fedens, pallâ fuccincta cruentâ,
Veftibulum exfomnis fervat noctefque diefque.
Hinc exaudiri gemitus, & fæva fonare
Verbera: tum ftridor ferri, tractæque catena.
Conftitit Æneas, ftrepitumque exterritus haufit:
Quæ fcelerum facies? ô virgo, effare: quibufve 560
Urgentur pænis? qui tantus plangor ad auras?
Tum vates fic orfa loqui: Dux inclyte Teucrûm,
Nulli fas cafto fceleratum infiftere limen;
Sed me, cùm lucis Hecate præfecit Avernis,
Ipfa Deûm pœnas docuit, perque omnia duxit.
Gnoffius hæc Rhadamanthus habet duriffima regna,
Caftigatque auditque dolos; fubigitque fateri,
Quæ quis apud fuperos, furto lætatus inani,
Diftulit in ferain commiffa piacula mortem.
Continuò fontes ultrix accincta flagello,
Tifiphone quatit infultans, torvofque finiftrâ
Intentans angues, vocat agmina fæva fororum.
Tum demum horrifono ftridentes cardine facræ
Panduntur portæ. cernis, custodia qualis
Vestibulo fedeat? facies quæ limina fervet?
Quinquaginta atris immanis hiatibus Hydra
Sævior intus habet fedem: tum Tartarus ipfe
Bis patet in præceps tantùm, tenditque fub umbras,
Quantus ad ætherium cœli fufpectus Olympum.
Hic genus antiquam terræ, Titania pubes,
Fulmine dejecti, fundo volvuntur in imo.
Hic & Aloïdas geminos immania vidi
Corpora: qui manibus magnum refcindere cœlum
Aggreffi, fuperifque Joven detrudere regnis.
Vidi & crudeles dantem Salmonea pœnas,
Dum flammas Jovis & fonitus imitatur Olympi.
Quatuor hic invectus equis, & lampada quaffans.
Per Graium populos, mediæque per Elidis urbem,
Ibat ovans, divûmque fibi pofcebat honorem:
Demens!
Demens! qui nimbos, & non imitabile fulmen
Ære & cornipedum pulfu fimulârat equorum.
At pater omnipotens denfa inter nubila telum
Contorfit, (non ille faces, nec fumea tædis
Lumina) præcipitemque immani turbine adegit.
Nec non & Tityon, Terræ omniparentis alumnum,
Cernere erat: per tota novem cui jugera corpus 596
Porrigitur; roftroque immanis vultur obunco
Immortale jecur tondens, fœcundaque pœnis
Vifcera, rimaturque epulis, habitatque fub alto
Pectore: nec fibris requies datur ulla renatis.
Quid memorem Lapithas Ixiona Pirithoumque?
Quos fuper atra filex jamjam lapfurą, cadentique
Imminet affimilis: lucent genialibus altis
Aurea fulcra toris, epulæque ante ora paratæ
Regifico luxu; Furiarum maxima juxtà
Accubat, & manibus prohibet contingere menfas;
Exurgitque facem attollens, atque intonat ore.
Hic, quibus invifi fratres, dum vita manebat,
Pulfatufve parens, & fraus innexa clienti;
Aut qui divitiis foli incubuêre repertis,
Nec partem pofuêre fuis, quæ maxima turba eft;
Quique ob adulterium cæfi; quique arma fecuti
Impia, nec veriti dominorum fallere dextras,
Inclufi pœnam exfpectant. ne quære doceri,
Quam pœnam, aut quæ forma viros, fortunave merfit.
Saxum ingens volvunt alii, radiifque rotarum
Deftricti pendent; fedet, æternumque fedebit
Infelix Thefeus; Phlegyafque miferrimus omnes
Admonet, & magnâ teftatur voce per umbras:
Difcite juftitiam moniti, & non temnere divos. 620
Vendidit hic auro patriam, dominumque potentem
Impofuit: fixit leges pretio atque refixit.
Hic thalamum invafit natæ vetitofque hymenæos.
Aufi omnes immane nefas, aufoque potiti.
Non, mihi fi linguæ centum fint, oraque centum, 625
Ferrea vox, omnes fcelerum comprendere formas,
Omnia pœnarum percurrere nomina poflim.
Hæc ubi dicta dedit Phœbi longæva facerdos, Sed jam age carpe viam, & fufceptum perfice munus: Acceleremus, ait: Cyclopum educta caminis Monia confpicio, atque adverfo fornice portas, Hæc ubi nos præcepta jubent deponere dona. Dixerat; & pariter, greffi per opaca viarum, Corripiunt fpatium medium, foribufque propinquant. Occupat Æneas aditum, corpufque recenti Spargit aquâ, ramumque adverfo in limine figit. His demum exactis, perfecto munere divæ, Devenere locos lætos, & amœna vireta Fortunatorum nemorum, fedesque beatas. Largior hic campos æther & lumine vestit Purpureo; folemque fuum, fua fidera nôrunt. Pars in gramineis exercent membra palæstris; Contendunt ludo, & fulvâ luctantur arenâ ; Pars pedibus plaudunt choreas, & carmina dicunt. Nec non Threïcius longâ cum vefte facerdos Obloquitur numeris feptem difcrimina vocum ; Jamque eadem digitis, jam pectine pulfat eburno. Hic genus antiquum Teucri, pulcherrima proles, Magnanimi heroës, nati melioribus annis; Ilufque, Affaracufque, & Troje Dardanus auctor. 650 Arma procul, currufque virûm miratur inanes. Stant terrâ defixæ hastæ, passimque foluti
Per campum pafcuntur equi. quæ gratia currum
Armorumque fuit vivis, quæ cura nitentes
Pafcere equos, eadem fequitur tellure repoftos. 655
Confpicit, ecce, alios dextrâ lævâque per herbam
Vefcentes, lætumque choro Pæana canentes,
Inter odoratum lauri nemus; unde fuperne
Plurimus Eridani per sylvam volvitur amnis.
Hic manus, ob patriam pugnando vulnera paffi,
Quique facerdotes cafti, dum vita manebat,
Quique pii vates, & Phoebo digna locuti,
Inventas aut qui vitam excoluere per artes,
Quique fui memores alios fecere merendo :
Omnibus his niveâ cinguntur tempora vittâ,
Quos circumfufos fic eft affata Sibylla;
Mufæum ante omnes; inedium nam plurima turba
Hunc habet, atque humeris exftantein fufpicit altis:
Dicite, felices animæ, tuque, optime vates;
Quæ regio Anchifen, quis habet locus? illius ergo 670
Venimus, & magnos Erebi tranavimus amnes.
Atque huic refponfum paucis ita reddidit héros :
Nulli certa domus: lucis habitamus opacis,
Riparumque toros & prata recentia rivis
Incolimus. fed vos, fi fert ita corde voluntas,
Hoc fuperate jugum; & facili jam tramite fistam.
Dixit; & antè tulit greffum, campofque nitentes
Defuper oftentat; dehinc fumma cacumina linquunt.
At pater Anchifes penitus convalle virenti
Inclufas animas, fuperumque ad lumen ituras,
Luftrabat studio recolens,omnemque fuorum
Fortè recenfebat numerum, carofque nepotes,
Fataque, fortunafque virûm, morefque, manufque.
Ifque ubi tendentem adverfum per gramina vidit
Enean, alacris palmas utrafque tetendit;
Effufæque genis lacryme; & vox excidit ore :
Venifti tandem, tuaque fpectata parenti
Vicit iter durum pietas? datur ora tueri,
Nate, tua; & notas audire & reddere voces?
Sic equidem ducebam animo, rebarque futurum, 690
Tempora dinumerans; nec me mea cura fefellit.
Quas ego te terras, & quanta per æquora vectum
Accipio! quantis jactatum, nate, periclis!
Quàm metui, ne quid Libyæ tibi regna nocerent!
Ille autem: Tua me, genitor, tua triftis imago, 695
Sæpius occurrens, hæc limina tendere adegit :
Stant fale Tyrrheno claffes: da jungere dextram,
Da, genitor; teque amplexu ne fubtrahe nostro.
Sic memorans largo fletu fimul ora rigabat.
Ter conatus ibi collo dare brachia circùm :
Ter fruftra comprenfa manus effugit imago,
Par levibus ventis, volucrique fimillima fomno.
Interea videt Æneas in valle reductâ
Seclufum nemus, & virgulta fonantia fylvis,
Lethæumque, domos placidas qui prænatat, amnem.
Hunc circùm innumeræ gentes, populique volabant.
Ac veluti in pratis, ubi apes æftate ferenâ
Floribus infidunt variis, & candida circùm
Lilia funduntur: ftrepit omnis murmure campus.
Horrefcit vifu fubito, caufafque requirit
Infcius Æneas, quæ fint ea flumina porrò,
Quive viri tanto complérint agmine ripas.
Tum pater Anchifes: Animæ, quibus altera fato
Corpora debentur, Lethæi ad fluminis undam
Securos latices & longa oblivia potant.
Has equidem memorare tibi atque oftendere coràm,
Jampridem hanc prolem cupio enumerare meorum :
Quò magis Italiâ mecum lætere repertâ.
O pater, anne aliquas ad cœlum hinc ire putandum eft
Sublimes animas, iterumque ad tarda reverti
Corpora quæ lucis miferis tam dira cupido?
Dicam equidem; nec te fufpenfum, nate, tenebo:
Sufcipit Anchifes; atque ordine fingula pandit.
Principio cœlum ac terras, campofque liquentes,
Lucentemque globum luna, Titaniaque aftra
Spiritus intus alit, totamque infufa per artus
Mens agitat molem, & magno fe corpore mifcet.
Indè hominum pecudumque genus, vitæque volantum,
Et quæ marmoreo fert monftra fub æquore pontus.
Igneus eft ollis vigor, & cœleftis origo
Seminibus, quantum non noxia corpora tardant,
Terrenique hebetant artus, moribundaque membra.
Hinc metuunt, cupiuntque; dolent, gaudentque; neque
Defpiciunt claufæ tenebris & carcere cæco. [auras
Quin & fupremo cùm lumine vita reliquit,
Non tamen omne malum miferis, nec funditùs omnes
Corporeæ excedunt peftes: penitufque neceffe eft
Multa diu concreta modis inolefcere miris.
Ergo exercentur pœnis, veterumque malorum
Supplicia expendunt. aliæ panduntur inanes
Sufpenfæ ad ventos: aliis fub gurgite vafto
|