luncturas tabulata dabant, convellimus altis
Sedibus impulimusque: ea lapsa repente ruinam
Cum sonitu trahit et Danaum super agmina late
Incidit. Ast alii subeunt, nec saxa nec ullum
Telorum interea cessat genus.

Vestibulum ante ipsum primoque in limine Pyrrhus
Exsultat, telis et luce coruscus aëna:

Qualis, ubi in lucem coluber mala gramina pastus,
Frigida sub terra tumidum quem bruma tegebat,
Nunc, positis novus exuviis nitidusque iuventa,
Lubrica convolvit sublato pectore terga
Arduus ad solem, et linguis micat ore trisulcis.
Una ingens Periphas et equorum agitator Achillis,
Armiger Automedon, una omnis Scyria pubes
Succedunt tecto, et flammas ad culmina iactant.
Ipse inter primos correpta dura bipenni
Limina perrumpit postesque a cardine vellit
Aeratos; iamque excisa trabe firma cavavit
Robora, et ingentem lato dedit ore fenestram.
Apparet domus intus et atria longa patescunt;
Apparent Priami et veterum penetralia regum,
Armatosque vident stantes in limine primo.

At domus interior gemitu miseroque tumultu
Miscetur, penitusque cavae plangoribus aedes
Femineis ululant; ferit aurea sidera clamor.
Tum pavidae tectis matres ingentibus errant,
Amplexaeque tenent postes atque oscula figunt.
Instat vi patria Pyrrhus; nec claustra neque ipsi

se]

466. d. i. fores roboreas]

465

470

475

480

485

490

482.

dentes, laxantes ruinam trahit, stärker als rui- lato ore, d. i. foramine, »mit nam dat oder ruit, gleichsam reißt weiter Oeffnung«] los, zieht nach; so A. 9, 712] · 471. construire coluber in lucem convolvit] 481. firma robora

tur, dichterisch
490. oscula figunt,
wohl]

487. misceimpletur] wie zum Lebe

Custodes sufferre valent; labat ariete crebr Janua, et emoti procumbunt cardine postes. Fit via vi; rumpunt aditus primosque truci Immissi Danai et late loca milite complent. Non sic, aggeribus ruptis cum spumeus ar Exiit oppositasque evicit gurgite moles, Fertur in arva furens cumulo, camposque Cum stabulis armenta trahit. Vidi ipse fur Caede Neoptolemum geminosque in limine Vidi Hecubam centumque nurus Priamumqu Sanguine foedantem, quos ipse sacraverat, Quinquaginta illi thalami, spes tanta nepotu Barbarico postes auro spoliisque superbi, Procubuere; tenent Danai, qua deficit ignis

Forsitan et, Priami fuerint quae fata, Urbis uti captae casum convulsaque vidit Limina tectorum et medium in penetralibus Arma diu senior desueta trementibus aevo Circumdat nequiquam humeris, et inutile fe Cingitur, ac densos fertur moriturus in host Aedibus in mediis nudoque sub aetheris axe Ingens ara fuit iuxtaque veterrima laurus, • Incumbens arae atque umbra complexa Pena Hic Hecuba et natae nequiquam altaria circu Praecipites atra ceu tempestate columbae, Condensae et divum amplexae simulacra sede Ipsum autem sumptis Priamum iuvenalibus a

sustinere (eum, barbarica, Tecti

sen

492. sufferre impetum eius)] ariete, drei tis] 505. ten filbig, f. 1, 2] 498. fertur... (die Orte)] cumulo, f. 1, 105] 504. barbarico, im griech. Sinne f. phrygisch; nach dem Beispiele des Ennius, der die Andromache sagen läßt (Cic. Tusc. 1, 35, 85): Astante ope

Ioricam]
nex; so im Folg.
u. a.] — 512. ad
nåmlich im implu
Römern die Pen

Ut vidit: Quae mens tam dira, miserrima coniux,
Impulit his cingi telis? aut quo ruis? inquit.
Non tali auxilio nec defensoribus istis

520

Tempus eget; nom, si ipse meus nunc afforet Hector.
Huc tandem concede; haec ara tuebitur omnes,
Aut moriere simul. Sic ore effata recepit

Ad sese et sacra longaevum in sede locavit.

Ecce autem elapsus Pyrrhi de caede Polites,
Unus natorum Priami, per tela, per hostes
Porticibus longis fugit, et vacua atria lustrat
Saucius. Illum ardens infesto vulnere Pyrrhus
Insequitur, iam iamque manu tenet et premit-hasta.
Ut tandem ante oculos evasit et ora parentum,
Concidit, ac multo vitam cum sanguine fudit.
Hic Priamus, quamquam in media iam morte tenetur,
Non tamen abstinuit, nec voci iraeque pepercit.
At tibi pro scelere, exclamat, pro talibus ausis,
Di, si qua est caelo pietas, quae talia curet,
Persolvant grates dignas et praemia reddant
Debita, qui nati coram me cernere letum
Fecisti et patrios foedasti funere vultus.
At non ille, satum quo te mentiris, Achilles
Talis in hoste fuit Priamo; sed iura fidemque
Supplicis erubuit, corpusque exsangue sepulcro
Reddidit Hectoreum, meque in mea regna remisit.

525

530

535

540

519. ut vidit, nåml. Hecuba]—mens blick, und schon;« so A. 8, 708; dira, d. i. quae agitat dira, abomi- 12, 754; 940. Ebenso iam iam, im nanda consilia] 520. impulit, Folg. 701; 6, 602 u. a.] premit dicht. c. inf., s. 1, 11] — 522. non, dicht. transfigit; so A. 9, 330] dem Sinne nach zu ergänzen: posset defendere] 524. recepit, náml. longaevum] 530. iam iamque, verstärkende Bezeichnung des allernächst Bevorstehenden: »im nächsten Augenblick, schon in diesem Augen

533. in media morte, d. i. in medio mortis periculo, in ipso mortis articulo] 536. pietas, dicht. von der Gottheit: Gerechtig= keit, gerechte Ahndung des Unrechts, onis dev; vgl. A. 5, 688]

-

Sic fatus senior, telumque imbelle sine ictu
Coniecit, rauco quod protinus aere repulsum
Et summo clipei nequiquam umbone pependit.
Cui Pyrrhus: Referes ergo haec et nuntius ibis
Pelidae genitori: illi mea tristia facta

Degeneremque Neoptolemum narrare memento.

Nunc morere. Hoc dicens, altaria ad ipsa trementem
Traxit et in multo lapsantem sanguine nati,
Implicuitque comam laeva, dextraque coruscum
Extulit ac lateri capulo tenus abdidit ensem.
Haec finis Priami fatorum; hic exitus illum
Sorte tulit, Troiam incensam et prolapsa videntem
Pergama, tot quondam populis terrisque superbum
Regnatorem Asiae. lacet ingens litore truncus,
Avulsumque humeris caput et sine nomine corpus.

At me tum primum saevus circumstetit horror.
Obstupui, subiit cari genitoris imago,
Ut regem aequaevum crudeli vulnere vidi
Vitam exhalantem; subiit deserta Creüsa
Et direpta domus et parvi casus Iuli.

Respicio, et, quae sit me circum copia, lustro.
Deseruere omnes defessi, et corpora saltu
Ad terram misere aut ignibus aegra dedere.

545

550

555

560

565

544. sine ictu, d. i. ohne Ver- torem Asiac, superbum tot powundung, da es vom Erz des Schil- pulis terrisque] Asiae, in rom. des aufgehalten nur im Ueberzuge Sinne, Theil Kleinasiens; auch Cistecken blieb] 548. tristia cero (Divin. 1, 40, 89) nennt Priaatrocia, saeva] 549. memento, mus rex Asiae]-558. sine nomine, mit besonderem Spotte: denke wohl namenlos, unkenntlich (weil ohne daran, vergiß nicht zu berichten 2c.] Kopf)] 561. aequaevum, dicht. 551. lapsantem, seltenes und Wort prof. aequalis] — 564. me vor Virgil nicht vorkommendes Wort, circum, f. 1, 13; so im Folg. V. das verstärkte labare] 553. ex- 598: quos. circum] copia, tulit sustulit (nicht extraxit Schaar, gew. copiae] 566. aevaginâ)] 556 ff. constr. regna- gra (corpora), erschöpft, defessa,

Iamque adeo super unus eram,` cum limina Vestae Servantem et tacitam secreta in sede latentem

Tyndarida aspicio; dant clara incendia lucem
Erranti passimque oculos per cuncta ferenti.
Illa sibi infestos eversa ob Pergama Teucros
Et poenas Danaum et deserti coniugis iras
Praemetuens, Troiae et patriae communis Erinys,
Abdiderat sese atque aris invisa sedebat.
Exarsere ignes animo, subit ira cadentem
Ulcisci patriam et sceleratas sumere poenas.

570

575

Scilicet haec Spartam incolumis patriasque Mycenas
Aspiciet partoque ibit regina triumpho,

Coniugiumque domumque patres natosque videbit,
Iliadum turba et Phrygiis comitata ministris?
Occiderit ferro Priamus? Troia arserit igni?
Dardanium toties sudarit sanguine litus?

580

Non ita. Namque, etsi nullum memorabile nomen

Feminea in poena est nec habet victoria laudem,
Exstinxisse nefas tamen et sumpsisse merentis
Laudabor poenas, animumque explesse iuvabit
Ultricis flammae et cineres satiasse meorum.
Talia iactabam et furiata mente ferebar,

585

Cum mihi se, non ante oculis tam clara, videndam
Obtulit et pura per noctem in luce refulsit
Alma parens, confessa deam, qualisque videri
Caelicolis et quanta solet, dextraque prehensum
Continuit, roseoque haec insuper addidit ore:

exhausta] 567. super... eram, Imesis; so 7, 559; B. 6, 6; G. 2, 349; vgl. A. 5, 603] 578 ff. Die temp. futura (aspiciet, videbit) Ausdruck des Unwillens, daß etwas geschehen soll, wobei die futura exacta (occiderit, arserit, suda

590

rit) die vorangehenden Ursachen der im futurum simplex ausgedrückten Handlung angiebt] — 583. nullam mem. nomen nulla gloria] 586. explesse, griech. c. genit., f. 1, 215] 587. flamma, figürlich = Irae cupiditas]

=