Impendunt curas denso distendere pingui, 125 Quem legere ducem, et pecori dixere maritum ; Pubentesque secant herbas, fluviosque ministrant, Farraque: ne blando nequeat superesse labori; Invalidique patrum referant ieiunia gnati. Ipsa autem macie tenuant armenta volentes,
130 Atque, ubi concubitus primos iam nota voluptas
Sollicitat, frondesque negant, et fontibus arcent.
Saepe etiam cursu quatiunt, et sole fatigant,
Quum graviter tunsis gemitarea frugibus, et quun
Surgentem ad Zephyrum paleae iactantur inanes.
135 Hoc faciunt, nimio ne luxu obtusior usus
Sit genitali arvo, et sulcos oblimet inertes;
Sed rapiat sitiens Venerem, interiusque recondat.
Rursus cura patrum cadere, et succedere matrun
Incipit. Exactis gravidae quum mensibus errant:
140 Non illas gravibus quisquam iuga ducere plaustris,
Non saltu superare viam sit passus, et acri
Carpere prata fuga, fluviosque innare rapaces.
Saltibus in vacuis pascant, et plena secundum
Flumina: muscus ubi, et viridissima gramine ripa,
145 Speluncaeque tegant, et saxea procubet umbra.
Est lucos Silari circa ilicibusque virentem
Plurimus Alburnum volitans, cui nomen asilo
Romanuni est, oestrum Graii vertere vocantes;
Asper, acerba sonans; quo tota exterrita silvis
150 Diffugiunt armenta; furit mugitibus aether
Concussus, silvaeque, et sicci ripa Tanagri.
Hoc quondam monstro horribiles exercuit iras
Inachiae Iuno pestem meditata iuvencae.
Hunc quoque, nam mediis fervoribus acrior instat,
155 Arcebis gravido pecori, armentaque pasces
Sole recens orto, aut noctem ducentibus astris.
Post partum cura in vitulos traducitur omnis;
Continuoque notas et nomina gentis inurunt,
Et quos aut pecori malint submittere habendo,
Aut aris servare sacros, aut scindere terram,
Et campum horrentem fractis invertere glebis:
Cetera pascuntur virides armenta per herbas.
Tu quos ad studium atque usum formabis agrestem,
Iam vitulos hortare, viamque insiste domandi,
Dum faciles animi iuvenum, dum mobilis aetas. 165
Ac primum laxos tenui de vimine circlos
Cervici subnecte; dehinc, ubi libera colla
Servitio adsuerint, ipsis e torquibus aptos
Junge pares, et coge gradum conferre iuvencos;
Atque illis iam saepe rotae ducantur inanes
Per terram, et summo vestigia pulvere signent.
Post valido nitens sub pondere faginus axis
Instrepat, et iunctos temo trahat aereus orbes.
Interea pubi indomitae non gramina tantum,
Nec vescas salicum frondes, ulvamque palustrem, 175
Sed frumenta manu carpes sata; nec tibi fetae,
More patrum, nivea implebunt mulctraria vaccae,
Sed tota in dulces consument ubera natos.
Sin ad bella magis studium, turmasque feroces, Aut Alphea rotis praelabi flumina Pisae, Et Iovis in luco currus agitare volantes: Primus equi labor est, animos atque arma videre Bellantum, lituosque pati, tractuque gementem Ferre rotam, et stabulo frenos audire sonantes; Tum magis atque magis blandis gaudere magistri 185 Laudibus, et plausae sonitum cervicis amare. Atque haec iam primo depulsus ab ubere matris Audeat, inque vicem det mollibus ora capistris Invalidus, etiamque tremens, etiam inscius aevi. At, tribus exactis ubi quarta accesserit aestas, Carpere mox gyrum incipiat, gradibusque sonare Compositis, sinuetque alterna volumina crurum, Sitque laboranti similis; tum cursibus auras, Tum vocet, ac per aperta volans, ceu liber habenis, Aequora vix summa vestigia ponat arena:
Qualis Hyperboreis Aquilo quum densus ab oris
Incubuit, Scythiaeque hiemes atque arida differt
Nubila; tum segetes altae campique natantes
Lenibus horrescunt flabris, summaeque sonorem
200 Dant silvae, longique urgent ad litora fluctus:
Ille volat, simul arva fuga, simul aequora verrens.
Hic vel ad Elei metas et maxima campi
Sudabit spatia, et spumas aget ore cruentas;
Belgica vel molli melius feret esseda collo.
205 Tum demum crassa magnum farragine corpus
Crescere iam domitis sinito: namque ante do-
mandum
Ingentes tollent animos, prensique negabunt
Verbera lenta pati, et duris parere lupatis.
Sed non ulla magis vires industria firmat, 210 Quam Venerem et caeci stimulos avertere amoris, Sive boum sive est cui gratior usus equorum. Atque ideo tauros procul atque in sola relegant Pascua, post montem oppositum, et trans flumina lata,
Aut intus clausos satura ad praesepia servant. 215 Carpit enim vires paullatim uritque videndo Femina; nec nemorum patitur meminisse, nec
Dulcibus illa quidem illecebris et saepe superbos
Cornibus inter se subigit decernere amantes.
Pascitur in magna Sila formosa iuvenca:
220 Illi alternantes multa vi proelia miscent
Vulneribus crebris; lavit ater corpora sanguis;
Versaque in obnixos urgentur cornua vasto
Cum gemitu; reboant silvaeque et longus Olympus.
Nec mos bellantes una stabulare: sed alter
225 Victus abit, longeque ignotis exsulat oris;
Multa gemens ignominiam plagasque superbi
Victoris, tum, quos amisit inultus, amores;
Et stabula adspectans regnis excessit avitis.
Ergo omni cura vires exercet, et inter
Dura iacet pernix instrato saxa cubili,
Frondibus hirsutis et carice pastus acuta;
Et tentat sese, atque irasci in cornua discit
Arboris obnixus trunco, ventosque lacessit
Ictibus, et sparsa ad pugnam proludit arena.
Post, ubi collectum robur viresque refectae,
Signa movet, praecepsque oblitum fertur in hostem:
Fluctus uti, medio coepit quum albescere ponto,
Longius, ex altoque sinum trahit; utque volutus
Ad terras, immane sonat per saxa, neque ipso
Monte minor procumbit; at ima exaestuat unda 240
Verticibus, nigramque alte subiectat arenam.
Omne adeo genus in terris hominumque fera-_
Et genus aequoreum, pecudes, pictaeque volucres,
In furias ignemque ruunt. Amor omnibus idem.
Tempore non alio catulorum oblita leaena
Saevior erravit campis; nec funera vulgo
Tam multa informes ursi stragemque dedere
Per silvas. Tum saevus aper, tum pessima tigris.
Heu! male tum Libyae solis erratur in agris.
Nonne vides, ut tota tremor pertentet equorum 250
Corpora, si tantum notas odor attulit auras?
Ac neque eosiam frena virûm, neque verbera saeva,
Non scopuli, rupesque cavae, atque obiecta re-
Flumina, correptosque unda torquentia montes.
Ipse ruit dentesque Sabellicus exacuit sus,
Et pede prosubigit terram, fricat arbore costas
Atque hinc atque iHinc, humerosque ad vulnera
Quid iuvenis, magnum cui versat in ossibus ignem Durus amor? Nempe abruptis turbata procellis Nocte natat caeca serus freta: quem super ingens 260 Porta tonat coeli, et scopulis illisa reclamant
Aequora; nec miseri possunt revocare parentes,
Nec moritura super crudeli funere virgo.
Quid lynces Bacchi variae, et génus acre luporum, 265 Atque canum, quid, quae inbelles dant proelia cervi? Scilicet ante omnes furor est insignis equarum; Et mentem Venus ipsa dedit, quo tempore Glauci Potniades malis membra absumsere quadrigae. Illas ducit amor trans Gargara, transquesonantem
270 Ascanium; superant montes, et flumina tranant.
Continuoque, avidis ubi subdita flamma medullis:
Vere magis, quia vere calor redit ossibus: illae
Ora omnes versae in Zephyrum stant rupibus altis,
Exceptantque leves auras; et saepe sine ullis
275 Coniugiis vento gravidae (mirabile dictu)
Saxa per et scopulos et depressas convalles
Diffugiunt; non, Eure, tuos, neque Solis ad ortus;
In Borean Caurumque, aut unde nigerrimus Auster
Nascitur et pluvio contristat frigore coelum.
280 Hic demum, hippomanes vero quod nomine dicunt
Pastores, lentum destillat ab inguine virus:
Hippomanes, quod saepe malae legere novercae,
Miscueruntque herbas et non innoxia verba.
Sed fugit interea, fugit irreparabile tempus,
285 Singula dum capti circumvectamur amore.
Hoc satis armentis. Superat pars altera curae,
Lanigeros agitare greges hirtasque capellas.
Hic labor; hinc laudem fortes sperate coloni.
Nec sum animi dubius, verbis ea vincere magnum
290 Quam sit, et angustis hunc addere rebus honorem.
Sed me Parnasi deserta per ardua dulcis
Raptat amor; iuvat ire iugis, qua nulla priorum
Castaliam molli devertitur orbita clivo.
Nunc, veneranda Pales, magno nunc ore so
295 Incipiens stabulis edico in mollibus herbam Carpere oves, dum mox frondosa reducitur aestas;
|