10

15

20

Comata colla, ne qua sordidum, iugo
Premente, dura vulnus ederet iuba.
Cremona frigida, et lutosa Gallia,
Tibi haec fuisse, et esse, cognitissima
Ait Sabinus: ultima ex origine
Tua stetisse dicit in voragine,
Tua in palude deposuisse sarcinas,
Et inde tot per orbitosa millia
Iugum tulisse; laeva, sive dextera,
Strigare mulas, sive utrimque coeperat.
Neque ulla vota semitalibus Deis
Sibi esse facta, propter hoc novissimum,
Paterna lora, proximumque pectinem.
Sed haec prius fuere: nunc eburnea

Sedetque sede, seque dedicat tibi,

25 Gemelle Castor, et Gemelle Castoris.

ΙΧ.

AD VARIV M.

Scilicet hoc sine fraude, Vari dulcissime, dicam:
Dispeream, nisi me perdidit iste putus.
Sin autem praecepta vetant me dicere; sane,
Non dicam. Sed me perdidit iste puer.

Χ.

AD VILLAM SYRONIS.

Villula, quae Syronis eras, et pauper agelle,
Verum illi domino tu quoque divitiae:
Me tibi, et hos una mecum, et quos semper amavi,
Si quid de patria tristius audiero,

5 Commendo, in primisque patrem. Tu nunc eris illi, Mantua quod fuerat, quodque Cremona prius.

1

X1.

AD M. VALERIVM MESSALAM.

Pauca mihi, niveo sed non incognita Phoebo,
Pauca mihi doctae, dicite, Pegasides.
Victor adest, magni magnum decus ecce triumphi,
Victor, qua terrae, quaque patent maria;
Horrida barbaricae portans insignia pugnae,
Magnus ut Oenides, utque superbus Eryx;
Nec minus idcirco nostros expromere cantus
Maximus, et sanctos dignus inire choros.
Hoç'itaque insuetis iactor magis, optime, curis:
Quid de te possim scribere, quidve tibi.
Namque, fatebor enim, quae maxima deterrendi
Debuit, hortandi maxima causa fuit.
Pauca tua in nostras venerunt carmina chartas,
Carmina cum lingua, tum sale Cecropio.
Carmina, quae Pylium, seclis accepta futuris,
Carmina, quae Pylium vincere digna senem.
Molliter hic viridi patulae sub tegmine quercus
Moeris pastores et Meliboeus erant;
Dulcia iactantes alterno carmina versu,
Qualia Trinacriae doctus amat iuvenis.
Certatim ornabant omnes Heroïda Divi;
Certatim Divae munere quaeque suo.
Felicem ante alias tanto scriptore puellam!
Altera non fama dixerit esse prior.
Non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset,
Quae volucrem cursu vicerat Hippomenem;

5

10

15

20

25

Candida cycneo non edita Tyndaris ovo;
Non supero fulgens Cassiopea polo;
Non defensa diu volucrum certamine equorum,

Optabant Graiae quam sibi quaeque manus; Saepe animam generi pro qua pater impius hausit; Saepe rubro Eleïs sanguine fluxit humus;

50

Regia non Semele, non Inachis Acrisione, Immitti exspectant fulmine, et imbre, lovem:

35 Cuius et ob raptum pulsi liquere Penates Tarquinii patrios, filius atque pater; Illo, quo primum dominatus Roma superbos Mutavit placidis tempore Consulibus. Multa, neque immeritis, donavit praemia alumnis, 40 Praemia Messalis maxima Poplicolis. Nam quid ego immensi memorem studia ista la

boris?

Horrida quid durae tempora militiae! Castra foro solitos, urbi praeponere castra, Tam procul hoc nato, tam procul hac patria! 45 Immoderata pati nunc frigora, nuntque calores! Stertere vel dura posse super silice? Saepe trucem adverso perlabi sidere Pontum? Saepe mare audendo vincere, saepe hiemem! Saepe etiam densos immittere corpus in hostes; 50 Communem belli nec timuisse Deum? Nunc celeres Afros, perituraque millia gentis, Aurea nunc rapidi flumina adire Tagi? Nunc aliam ex alia bellando quaerere gentem! Vincere et Oceani finibus ulterius?

55 Non nostrum est, inquam, tantas attingere laudes; Quin ausim hoc etiam dicere, vix hominum est. Ipsa, haec ipsa ferent rerum monumenta per

orbem;

Ipsa sibi egregium facta decus parient.
Nos ea, quae tecum finxerunt carmina Divi,
60 Cynthius, et Musae, Bacchus, et Aglaie.
Si laudes adspirem, humili sed adire Camena;
Si patrio Graios carmine adire sales
Possumus: optatis plus iam procedimus ipsis.
Hoc satis est, pingui nil mihi cum populo.

XII.

IN POMPEIVM MAGNVM, VEL IN

MITHRIDATEM.

Adspice, quem valido subnixum gloria regno
Altius et coeli sedibus extulerat,

Terrarum hic bello magnum concusserat orbem;
Hic reges Asiae fregerat et populos.

Hic grave servitium tibi, iam tibi, Roma, ferebat; 5
Cetera namque viri cuspide conciderant;
Cum subito in medio rerum certamine praeceps
*Corruit, e patria pulsus in exsilium.
Tale Deae numen; tali mortalia nutu

f

Fallax momento temporis hora dedit.

XIII.

AD ANTONIVM MUSAM.

Quocunque ire ferunt variae nos tempora vitae,
Tangere quas terras, quosque videre homines:
Dispeream, si te fuerit mihi carior alter.
Alterenim quis te dulcior esse potest?
Cui Venus ante alios, Divi, Divûmque sorores,
Cuncta, neque indigno, Musa, dedere bona;
Cuncta, quibus gaudet Phoebus, chorus ipseque

Phoebi;

Doctior o quis te, Musa, fuisse potest?
O quis te in terris loquitur iucundior uno?
Clio nam certe candida non loquitur.
Quare illud satis est, si te permittis amari;
Non, contra ut sit amor mutuus inde mihi.

XIV.

IN OCTAVII MORTEM.

Quis Deus, Octavi, te nobis abstulit? an, quae
Dicunt, ah, nimio pocula dura mero?

10

5

10

Vobis si culpa est bilis: sua quemque sequuntur Fata: quod immeriti crimen habent cyathi? 5 Scripta quidem tua nos multum mirabimur, et te Raptum et Romanam flebimus historiam. Sed tu nullus eris. Perversi, dicite, Manes, Hunc superesse patri quae fuit invidia?

XV.

P. VIRGILII MARONIS

FRAGMENTA EX EPISTOLA, QUAM AD AVGVSTVM CAESAREM SVPER AENEIDE SVA SCRIPSIT.

Ego vero frequentes a te literas accipio. Et infra: De Aenea quidem meo, si, me Hercules, iam dignum auribus haberem tuis, libenter mitterem. Sed tantum inchoata res est: ut paene vitio mentis tantum opus ingressus mihi videar: cum praesertim, ut scis, alia quoque studia ad id opus, multoque potiora, impertiar.