Coniugis, et sparsos fraterna caede Penates, Solus hic inflexit sensus, animumque labantem Impulit; agnosco veteris vestigia flammae. Sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat, 25 Vel Pater omnipotens adigat me fulmine ad um
Pallentes umbras Erebi noctemque profundam, Ante, Pudor, quam te violo, aut tua iura resolvo. Ille meos, primus qui me sibi iunxit, amores Abstulit; ille habeat secum, servetque sepulcro.
30 Sic effata, sinum lacrimis implevit obortis.
Anna refert: O luce magis dilecta sorori, Solane perpetua moerens carpere iuventa? Nec dulces natos, Veneris nec praemia noris? Id cinerem aut Manes credis curare sepultos?
35 Esto: aegram nulli quondam flexere mariti, Non Libyae, non ante Tyro; despectus Iarbas, Ductoresque alii, quos Africa terra triumphis Dives alit: placitone etiam pugnabis amori? Nec venit in mentem, quorum consederis arvis ? 40 Hinc Gaetulae urbes, genus insuperabile bello, Et Numidae infreni cingunt, et inhospita Syrtis; Hinc deserta siti regio, lateque furentes Barcaei. Quid bella Tyro surgentia dicam Germanique minas?
45 Dîs equidem auspicibus reor et Iunone secunda Hunc cursum Iliacas vento tenuisse carinas. Quam tu urbem, soror, hanc cernes, quae surgere regna Coniugio tali! Teucrum comitantibus armis, Punica se quantis attollet gloria rebus!
50 Tu modo posce deos veniam, sacrisque litatis Indulge hospitio, caussasque innecte morandi, Dum pelago desaevit hiems et aquosus Orion, Quassataeque rates, dum non tractabile coelum. His dictis incensum animum inflammavit amore,
Spemque dedit dubiae menti, solvitque pudorem. 55
Principio delubra adeunt, pacemque per aras
Exquirunt: mactant lectas de more bidentes
Legiferae Cereri, Phoeboque, patrique Lyaeo;
Iunoni ante omnes, cui vincla iugalia curae.
Ipsa tenens dextra pateram, pulcherrima Dido, 60
Candentis vaccae media inter cornua fundit;
Aut ante ora deûm pingues spatiatur ad aras,
Instauratque diem donis, pecudumque reclusis
Pectoribus inhians spirantia consulit exta.
Heu vatum ignarae mentes! quid vota furentem, 65
Quid delubra iuvant? Est mollis flamma medullas
Interea, et tacitum vivit sub pectore vulnus.
Vritur infelix Dido, totaque vagatur
Vrbe furens, qualis coniecta cerva sagitta,
Quam procul incautam nemora inter Cresia fixit 70
Pastor agens telis, liquitque volatile ferrum
Nescius; illa fuga silvas saltusque peragrat
Dictaeos; haeret lateri letalis arundo.
Nunc media Aenean secum per moenia ducit,
Sidoniasque ostentat opes, urbemque paratam; 75
Incipit effari, mediaque in voce resistit:
Nunc eadem, labente die, convivia quaerit,
Iliacosque iterum demens audire labores
Exposcit, pendetque iterum narrantis ab ore.
Post, ubi digressi, lumenque obscura vicissim
Luna premit, suadentque cadentia sidera somnos,
Sola domo moeret vacua, stratisque relictis
Incubat; illum absens absentem auditque videtque.
Aut gremio Ascanium, genitoris imagine capta,
Detinet, infandum si fallere possit amorem.
Non coeptae assurgunt turres; non arma iuventus
Exercet, portusve aut propugnacula bello
Tuta parant: pendent opera interrupta, minaeque
Murorum ingentes, aequataque machina coelo.
Quam simul ac tali persensit peste teneri
Cara Iovis coniunx, nec famam obstare furori,
Talibus aggreditur Venerem Saturnia dictis:
Egregiam vero laudem et spolia ampla refertis
Tuque puerque tuus; magnum et memorabile
95 Vna dolo divům si femina victa duorum est.
Nec me adeo fallit, veritam te moenia nostra
Suspectas habuisse domos Carthaginis altae.
Sed quis eritmodus? aut quo nunccertamina tanta!
Quin potius pacem aeternam pactosque Hymenaeos
100 Exercemus? habes, tota quod mente petisti: Ardet amans Dido, traxitque per ossa furorem. Communem hunc ergo populum paribusque rega
Auspiciis; liceat Phrygio servire marito,
Dotalesque tuae Tyrios permittere dextrae.
105 Olli (sensit enim simulata mente locutam,
Quo regnum Italiae Libycas averteret oras)
Sic contra est ingressa Venus: Quis talia demens
Abnuat, aut tecum malit contendere bello?
Si modo, quod memoras, factum fortuna sequatur
110 Sed fatis incerta feror, si Iupiter unam
Esse velit Tyriis urbem Troiaque profectis,
Miscerive probet populos, aut foedera iungi.
Tu coniunx; tibi fas animum tentare precando.
Perge; sequar. Tum sic excepit regia Iuno:
115 Mecum erit iste labor. Nunc qua ratione, quod
Confieri possit, paucis, adverte, docebo.
Venatum Aeneas unaque miserrima Dido
In nemus ire parant, ubi primos crastinus ortus
Extulerit Titan, radiisque retexerit orbem.
120 His ego nigrantem commixta grandine nimbum,
Dum trepidant alae, saltusque indagine cingunt,
Desuper infundam, et tonitru coelum omne ciebo.
Diffugient comites, et nocte tegentur opaca:
Speluncam Dido dux et Troianus eandem
Devenient. Adero, et, tua si mihi certa voluntas, 125
Connubio iungam stabili propriamque dicabo.
Hic Hymenaeus erit. Non adversata petenti
Annuit, atque dolis risit Cytherea repertis.
Oceanum interea surgens Aurora relinquit.
It portis, iubare exorto, delecta iuventus;
Retia rara, plagae, lato venabula ferro,
Massylique ruunt equites, et odora canum vis.
Reginam thalamo cunctantem ad limina primi
Poenorum exspectant, ostroque insignis et auro
Stat sonipes, ac frena ferox spumantia mandit.
Tandem progreditur, magna stipante caterva,
Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo;
Cui pharetra ex auro, crines nodantur in aurum,
Aurea purpuream subnectit fibula vestem:
Nec non et Phrygii comites et laetus Iulus
Incedunt. Ipse ante alios pulcherrimus omnes
Infert se socium Aeneas, atque agmina iungit:
Qualis, ubi hibernam Lyciam Xanthique fluenta
Deserit, ac Delum maternam invisit Apollo,
Instauratque choros, mixtique altaria circum
Cretesque Dryopesque fremunt pictiqueAgathyrsi:
Ipse iugis Cynthi Cynthi gra graditur, mollique fluentem
Fronde premitcrinem fingens, atque implicatauro;
Tela sonant humeris. Haud illo segnior ibat
Aeneas; tantum egregio decus enitet ore.
Postquam altos ventum in montes atque invia
Ecce ferae, saxi deiectae vertice, caprae
Decurrere iugis; alia de parte patentes
Transmittunt cursu campos atque agmina cervi
Pulverulenta fuga glomerant, montesque relin
At puer Ascanius mediis in vallibus acri
Gaudet equo; iamque hos cursu, iam praeterit illos,
Spumantemque dari pecora inter inertia votis
Optat aprum, aut fulvum descendere monteleonem
160 Interea magno misceri murmure coelum
Incipit; insequitur commixta grandine nimbus.
Et Tyrii comites passim, et Troiana iuventus,
Dardaniusque nepos Veneris, diversa per agros
Tecta metu petiere; ruunt de montibus amnes.
165 Speluncam Dido dux et Troianus eandem
Deveniunt. Prima et Tellus et pronuba Iuno
Dant signum: fulsere ignes, et conscius aether
Connubiis; summoque ulularunt vertice Nymphae.
Ille dies primus leti primusque malorum
170 Caussa fuit. Neque enim specie famave movetur,
Nec iam furtivum Dido meditatur amorem;
Coniugium vocat; hoc praetexit nomine culpam.
Extemplo Libyae magnas it Fama per urbes,
Fama, malum, quo non aliud velocius ullum:
175 Mobilitate viget, viresque acquirit eundo;
Parva metu primo, mox sese attollit in auras,
Ingrediturque solo, et caput inter nubila condit.
Illam Terra parens, ira irritata deorum,
Extremam, ut perhibent, Coeo Enceladoque so-
180 Progenuit, pedibus celerem et pernicibus alis;
Monstrum horrendum, ingens, cui, quot sunt cor-
pore plumae,
Tot vigiles oculi subter, mirabile dictu,
Tot linguae, totidem ora sonant, tot subrigitaures.
Nocte volat coeli medio terraeque per umbram
185 Stridens, nec dulci declinat lumina somno:
Luce sedet custos aut summi culmine tecti,
Turribus aut altis, et magnas territat urbes,
Tam ficti pravique tenax, quam nuntia veri.
Haec tum multiplici populos sermone replebat
190 Gaudens, et pariter facta atque infecta canebat:
Venisse Aenean, Troiano a sanguine cretum,
|