صور الصفحة
PDF
النشر الإلكتروني

et beneficiorum quorumcumque, tam secundùm dispositionem conciliorum generalium et jurium quàm secundùm piam intencionem fundatorum, ordinati ad sustentacionem ministrancium in divinis ipsiusque divini cultûs augmentum, ad alimentationem pauperum, redemptionem captivorum, ecclesiarum, suo, rumque edificiorum reparacionem, terrarum, hereditagiorum ac possessionum ecclesie culturam, jurium ipsorum conservationem, ceterorumque onerum incumbentium supportacionem; adeò eciam que bona per prelatos post eorum obitum dimissa, futuris debent successoribus reservari, in utilitatem ecclesie committenda, nisi fortè in illis locis regni ubi, de usu et consuetudine notoriè observatis, ac aliàs, licitum sit prelatis ipsis et aliis viris ecclesiaticis de eisdem bonis facere testamentum, et aliquid de ipsis disponere, quibus etiam ab intestato in dictis bonis, secundùm consuetudinem et observantiam supradictas, tam sui quàm ipsi suis succedunt heredes, tum etiam in multis casibus nos et nonnulli domini temporales ad causam dominii et jurisdictionis temporalis succedimus: quòdque anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo-octavo, mense martii, gloriose memorie sanctus Ludovicus, quondam rex Francie, predecessor noster, suo edicto perpetuo ordinaverit (1) onera et exactiones, pecuniam, per curiam romanam ecclesie regni nostri tunc impositas seu imposita ac etiam in futurum iniponendas, quibus regnum ipsum tunc miserabiliter depauperatum extabat, nullathenus debere levari et colligi, nisi fortè pro rationabili, pia et urgentissima causa, vel inevitabili necessitate, ac etiam de spontaneo et expresso consensu regis et ecclesie regni, prout hec expressè in litteris dicti edicti pleniùs continentur. Et quamvis plures Francorum reges, predecessores nostri, supradicti gloriosi et sancti regis Ludovici vestigia insequendo pro conservatione ecclesie gallicane et rei publice regni nostri, habito super hoc consilio plurimorum principum prosapie regalis, necnon prelatorum et aliorum virorum ecclesiasticorum ecclesiam dicti regni representancium, hiis edictis et ordinationibus diversis temporibus factis et promulgatis et in registris dicte curie nostre parlamenti ad perpetuam rei memoriam registratis, hoc idem sanxerint, et precipuè, bona prelatorum et virorum ecclesiasticorum decedentium, tam secularium quàm regularium, que

(1) C'est la pragmatique de 1268.

spolia defunctorum interdum nuncupantur, nullathenus per papam seu romanos pontifices, aut suos officiarios reservari nec usurpari, et multa alia salubria pro conservatione, manutentione et protectione ecclesiarum nostri regni ac ministrorum ibidem Deo servientium, ac rei publice regni nostri et nostrorum jurium regalium, ordinaverint, et edicto perpetuo observari in- ́ violabiliter mandaverint; nichilominus enim Pius papa modernus, bona prelatorum ac virorum ecclesiasticorum decedentium tam secularium quàm regularium, que nonnulli spolia defunctorum appellant, necnon dimidiam partem fructuum omnium › beneficiorum incompatibilium que dicti viri ecclesiastici possident et illorum que in commendam obtinent, ac etiam certam portionem seu quotam bonorum personarum secularium, tam nobilium quàm non nobilium, ejus camere apostolice, per ejus certas constitutiones seu litteras à paucis diebus, ut dicitur, apud Romam editas, applicanda esse statuit et decrevit : que premissa, si in regno nostro tolerarentur, ecclesiis dicti nostri regni multa gravamina et incommoda afferrent, eo quòd ipse ac monasteria ejusdem regni nostri et eorum edificia, que etiam à paucis diebus propter guerras que, pro dolor! diù in regno nostro viguerunt, pro majore parte lapse sunt in ruinam, multis in locis dicti regni irreparabiliter corruerent; possessiones, heriditagia inculta remanerent; immobilia de facto alienarentur aut impignorarentur; mobilia et pretiosa reliquiarum vasa, ecclesiastica ornamenta, calices, libri et similia, vili pretio distraherentur; ecclesie debitorum importabilium mole onerarentur; ministri et Deo servientes à divino servitio retraherentur, et tandem multi mendicare compellerentur atque in maximam penuriam redigerentur, regnum nostrum, quod inter alia regna viris scientificis communiter floruit, nimiùm vacuarelur, in magnam prejudicium fidei christiane, detrimentumque universalis ecclesie ac republice christianissimi regni nostri ; hiis etiam modis regnum ipsum pecuniis et opibus plurimùm depauperatum redderetur, subditi nostri tam ecclesiastici quàm seculares exheredarentur, jura nostra temporalia et corone nostre necnon jura plurimorum dominorum temporalium subditorum nostrorum læderentur et minuerentur, ac innumera vixque inenarrabilia scandala orirentur que secundùm Deum et conscientiam commodè tolerari non poterant aut debebant.

Ob quod, prefati exponentes predicte curie nostre supplicaverunt, ad Dei laudem, fidei et divini cultûs conservationem et

honorem, reique publice regni nostri manutentionem et conser→ vationem, super premissis de remedio provideri opportuno, decreta sanctorum patrum, conciliorum generalium et precedentium summorum pontificum, ac etiam predictas ordinationes et edicta regia insequendo: quà supplicatione sic factâ, pro parte procuratoris nostri generalis in dicta curia nostra ad hoc presentis, habità deliberatione super premissis cum advocatis nostris, fuit propositum quòd materia dicte supplicationis plurimùm concernebat jura, privilegia, prerogativas, auctoritatem. et superioritatem corone nostre et jurisdictionis temporalis 1egni nostri et ac jura subditorum nostrorum, que non solun læderentur imò potiùs enervarentur, nisi super premissis de juris et justicie remédio provideretur, petens et requirens idem procurator super premissis, per predictam curiam nostram de remedio similiter provideri, opportuno, jura corone nostre et alia jura nostra temporalia et jurisdictionis temporalis regni nostri, necnon subditorum ipsius regni, illesa conservando. Auditis igitur per eamdem curiam nostram dictis supplicationibus et requestis, ac per eam visis dictis edictis et ordinationibus prefati sancti Ludovici Francorum regis et aliorum predecessorum nostrorum super hoc factis, habita maturâ deliberatione super premissis cum pluribus gentibus de nostro consilio, consideratis insuper circa hoc attentendis et considerandis et que eamdem curiam nostram in hac parte movere poterant et debebant, præfata curia nostra, supradictas ordinationes et edicta insequendo.

Quòd subsidia et onera premissa ac alia similia que collectores, subcollectores et alii officiarii seu commissarii romanorum pontificum, pretextu seu sub colore constitutionum supradictarum et aliarum similium supradicta onera concernentium in futurum levare et exigere niterentur, minimè levabuntur, colligentur aut exigentur, et insuper, quòd omnibus et singulis officiariis nostris, prout ad eos pertinuerit, injungetur et mandabitur, prout etiam injungimus et mandamus, ne de premissis oneribus et subsidiis per predictos collectores et subcollectores aut eorum commissos quicquam exigi, colligi aut levari, nec dictos viros ecclesiasticos quoscumque subdictos nostros propter hoc citari, inquietari, aut molestari permictant, ordinavit et ordinat.

Quocirca, omnibus supradictis ballivis, senescallis et aliis justiciariis regni nostri, ceterisque officiariis et subditis nostris, et corum cuilibet prout ad eum pertinuerit, commictimus et man

damus, ipsis districtiùs injungendo quathinus ordinationem dicte nostre curie teneant, custodiant et conservent, et ab omnibus subditis nostris inviolabiliter faciant in omnibus et per omnia observari, camque in locis corum districtuum et judicaturarum insignibus proclamari et palàm publicari: ne quis eorum ignorantiam pretendere valeat, faciant et procurent; omnes et quascumque personas rebelles, inobedientes ac contravenientes seu acceptantes, cujuscumque statûs seu conditionis existant, ad hoc per captionem suc temporalitatis, et personarum suarum, si opus fuerit, cogendo seu compellendo, ac taliter puniendo quòd ceteris cedat in exemplum.

Volumus autem quòd transcripto seu vidimus presentium litterarum, sub sigillo regio confecto, talis et tanta fides adhibeatur sicut presenti originali. In cujus rei testimonium, nostrum presentibus litteris jussimus aponi sigillum.

Datum Parisius, in parlamento nostro, etc.

Per cameram, pluribus prelatis, nobilibus et aliis gentibus regis consilio presentibus,

1

- No. 66. - LETTRES d'injonction concernant l'institution, le ressort et la compétence du parlement de Bordeaux.

Chartres, 5 mars 1463. (C. L. XVI, 175.) Reg. audit parlem., séant à SaintJean-d'Angély, le 8 mai 1464.

No. 67.-DÉCLARATION qui autorise la nomination de prudhommes (1) notables à Lyon, pour le jugement des différends entre marchands fréquentant les foires, et aussi pour la visite des marchandises.

Nogent-le-roi, 21 avril 1464. (C. L. XVI, 192.)

Loys, etc. Comme pour le bien et entretenement des foires qu'avons ordonnées et establies en nostre ville et cité de Lyon, et

(a) Cette juridiction dont M. Chaptal, dans son ourrage sur l'industrie fran

sur chas

des marchands qui les frequenteront, et afin qu'aucune extorsion ne leur soit faicte par procès ni autrement, soit besoin d'eslire et nommer auscuns preud'hommes notables, pour pourvoir aux discords qui se pourroient mouvoir entre lesdicts marchands, ainsi qu'il est accoustumé de faire ès foires d'Anvers, Bourges et autres lieux; pareillement est expedient de nommer, cune espece de marchandise qui sera vendue esdictes foires, auscune personne sage et idoine, pour recognoistre et appoincter de tous les debatz qui se pourroient mouvoir entre lesdicts marchands, durant lesdictes foires, à cause de la redargution d'icelles marchandises de non estre bonnes ny vendables ainsi qu'il appartient, et avec ce, est de necessité de nommer et eslire les courratiers necessaires pour traicter et moyenner avec lesdicts marchands frequentans lesdites foires, du faict de leursdictes marchandises, ainsi que ces choses nous ont esté bien amplement dictes et remonstrées par noz chiers et bien-amez les conseillers, bourgois, marchands, manans et habitans de nostredicte ville et cité de Lyon, requerans qu'à icelle voulussions donner provision convenable, et par maniere que bonne police y peut estre tenue et gardée : sçavoir faisons que nous qui desirons de tout nostre pouvoir augmenter et meilleurer lesdictes foires et attraire tous les marchans à icelles, considerans que, par lesdicts conseillers de nostre ville et cité de Lyon, les personnes necessaires pour la vacacion des choses devant dictes pourront estre mieux nommées et esleues sans faveur que pour autres; attendu mesmement que le faict desdictes foires touche entierement le bien et entretenement de nostredicte ville et cité de Lyon; à iceulx conseillers, pour ces causes et autres à ce nous mouvans, avons donné et octroyé, donnons et Octroyons de grace special, par ces mesmes presentes.

Pouvoir-et auctorité d'eslire et commectre auscun preud'homme suffisantelidoine, toutesfois que mestier sera, qui se prendra garde, durant lesdictes foires, qu'aucun sergent ne autre officier ne face auscune extorsion ou vexacion auxdicts marchans, et que de toutes les questions et debatz qui surviendront entre iceulx marchans, durant lesdites foires et à cause d'icelles, ledit commis

çaise fait un éloge mérité, créée d'abord par un décret impérial, a été généralisée. V. art. de Boucher-d'Argis fils, ancien rép. v Prudhommes, qui cite cet acte comme le plus ancien sur la juridiction des prud'hommes, en matière de commerce. (Isambert.)

« السابقةمتابعة »