EPISTVLARVM

LIBER PRIMVS.

I, 1. Die Anfänge der Lebensweisheit.

a. 20.

Prima dicte mihi, summa dicende Camena,
Spectatum satis et donatum iam rude quaeris,
Maecenas, iterum antiquo me includere ludo.
Non eademst aetas, non mens. Veianius armis
5 Herculis ad postem fixis latet abditus agro,
Ne populum extrema totiens exoret harena.
Est mihi purgatam crebro qui personet aurem ;
'Solve senescentem mature sanus equum, ne
Peccet ad extremum, ridendus et ilia ducat.'
10 Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono;
Quid verum atque decens, curo et rogo, et omnis in hoc sum;
Condo et compono quae mox depromere possim.
Ac ne forte roges, quo me duce, quo Lare tuter:
Nullius addictus iurare in verba magistri,

15 Quo me cumque rapit tempestas, deferor hospes;
Nunc agilis fio et mersor civilibus undis,
Virtutis verae custos rigidusque satelles;
Nunc in Aristippi furtim praecepta relabor,
Et mihi res, non me rebus subiungere conor.
20 Ut nox longa quibus mentitur amica, diesque
Longa videtur opus debentibus, ut piger annus
Pupillis, quos dura premit custodia matrum,

Sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae spem

Consiliumque morantur agendi gnaviter id quod
Aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque,
Aeque neglectum pueris senibusque nocebit.

Folgendes Restat, ut his ego me ipse regam solerque elementis.

das ABC meiner

Philosophie. (Non possis oculo quantum contendere Lynceus:
Non tamen idcirco contemnas lippus inungui;

Nec, quia desperes invicti membra Glyconis,
Nodosa corpus nolis prohibere cheragra:

Est quadam prodire tenus, si non datur ultra.)
Fervet avaritia miseroque cupidine pectus:

Sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem
Possis et magnam morbi deponere partem.

35

Laudis amore tumes: sunt certa piacula, quae te
Ter pure lecto poterunt recreare libello.

Invidus iracundus, iners vinosus amator,
Nemo adeo ferus est, ut non mitescere possit,
Si modo culturae patientem commodet aurem.
Virtus est vitium fugere et sapientia prima
Stultitia caruisse. Vides, quae maxima credis
Esse mala, exiguum censum turpemque repulsam,
Quanto devites animi capitisque labore;
Impiger extremos curris mercator ad Indos,
Per mare pauperiem fugiens, per saxa per ignis:
Ne cures ea, quae stulte miraris et optas,
Discere et audire et meliori credere non vis?
Quis circum pagos et circum compita pugnax
Magna coronari contemnat Olympia, cui spes,
Cui sit condicio dulcis sine pulvere palmae?
So denke ich, Vilius argentumst auro, virtutibus aurum:
anders die O cives, cives, quaerenda pecunia primumst;
Virtus post nummos;' haec Ianus summus ab imo
Prodocet, haec recinunt iuvenes dictata senesque.
Est animus tibi, sunt mores, est lingua fidesque,
Sed quadringentis sex septem milia desunt:

Welt.

Plebs eris. At pueri ludentes 'rex eris' aiunt, 'Si recte facies.'

61 Roscia, dic sodes, melior lex an puerorumst
Nenia, quae regnum recte facientibus offert,
Et maribus Curiis et decantata Camillis?
Isne tibi melius suadet, qui 'rem facias, rem,
65 Si possis, recte, si non, quocumque modo rem,
Ut propius spectes lacrimosa poemata Pupi,'
An qui Fortunae te responsare superbae
Liberum et erectum praesens hortatur et aptat?
Quodsi me populus Romanus forte roget, cur

70 Non ut porticibus sic iudiciis fruar isdem,

Nec sequar aut fugiam quae diligit ipse vel odit:

Olim quod volpes aegroto cauta leoni

Respondit, referam: quia me vestigia terrent,
Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum'.

75 Belua multorum es capitum. Nam quid sequar der Welt

aut quem?

Pars hominum gestit conducere publica; sunt qui

Crustis et pomis viduas venentur avaras, Excipiantque senes, quos in vivaria mittant; Multis occulto crescit res faenore. Verum 80 Esto aliis alios rebus studiisque teneri: Idem eadem possunt horam durare probantes? 'Nullus in orbe sinus Bais praelucet amoenis' Si dixit dives, lacus et mare sentit amorem Festinantis eri; cui si vitiosa libido 85 Fecerit auspicium, 'cras ferramenta Teanum Tolletis, fabri.' Lectus genialis in aulast: Nil ait esse prius, melius nil caelibe vita; Si non est, iurat bene solis esse maritis. Quo teneam voltus mutantem Protea nodo? 90 Quid pauper? Ride: mutat cenacula, lectos,

59 Hic murus aheneus esto:

60 Nil conscire sibi, nulla pallescere culpa.

Urteil ist unstät und

haltlos.

Balnea, tonsores, conducto navigio aeque

Nauseat ac locuples, quem ducit priva triremis.
Selbst du, Si curatus inaequali tonsore capillos
Mäcen, bist Occurit, rides, si forte subucula pexae

nicht fest

und sicher.

nur der

Trita subest tunicae, vel si toga dissidet impar,
Rides. Quid? mea cum pugnat sententia secum,
Quod petiit spernit, repetit quod nuper omisit,
Aestuat et vitae disconvenit ordine toto,
Diruit aedificat, mutat quadrata rotundis;
Insanire putas sollemnia me neque rides,
Nec medici credis nec curatoris egere

A praetore dati, rerum tutela mearum

Cum sis et prave sectum stomacheris ob unguem

De te pendentis, te respicientis amici?

95

100

Das ist eben Ad summam: sapiens uno minor est Iove, dives, 105 Philofoph Liber, honoratus, pulcher, rex denique regum,

Praecipue sanus, nisi cum pituita molestast.

I, 2. Der Dichter der Lebensweisheit.

a. 22-20.

Troiani belli scriptorem, Maxime Lolli,
Dum tu declamas Romae, Praeneste relegi,

Qui, quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,
Planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit.
Cur ita crediderim, nisi quid te detinet, audi.
Fabula, qua Paridis propter narratur amorem
Graecia barbariae lento collisa duello,

Stultorum regum et populorum continet aestus.
Antenor censet belli praecidere causam:

Quid Paris? Ut salvus regnet vivatque beatus,
Cogi posse negat. Nestor componere litis.
Inter Peliden festinat et inter Atriden.

Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque:
Quidquid delirant reges, plectuntur Achivi.
Seditione dolis, scelere atque libidine et ira

Iliacos intra muros peccatur et extra.
Rursus, quid virtus et quid sapientia possit,
Utile proposuit nobis exemplar Ulixen,

Qui domitor Troiae multorum providus urbes

20 Et mores hominum inspexit, latumque per aequor,
Dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa
Pertulit, adversis rerum inmersabilis undis.
Sirenum voces et Circae pocula nosti;

Quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset,
25 Sub domina meretrice fuisset turpis et excors,
Vixisset canis inmundus vel amica luto sus.
Nos numerus sumus et fruges consumere nati,
Sponsi Penelopae nebulones Alcinoique

In cute curanda plus aequo operata iuventus, 30 Cui pulchrum fuit in medios dormire dies et Ad strepitum citharae cessanti ducere somnum. Ut iugulent hominem, surgunt de nocte latrones: Ut te ipsum serves, non expergisceris? Atqui Si noles sanus, curres hydropicus; et ni 35 Posces ante diem librum cum lumine, si non Intendes animum studiis et rebus honestis, Invidia vel amore vigil torquebere. Nam cur, Quae laedunt oculum, festinas demere; siquid Est animum, differs curandi tempus in annum? 40 Dimidium facti, qui coepit, habet: sapere aude! Incipe! Vivendi recte qui prorogat horam, Rusticus exspectat, dum defluat amnis; at ille Labitur et labetur in omne volubilis aevum. Quaeritur argentum puerisque beata creandis. 45 Uxor, et incultae pacantur vomere silvae; Quod satis est cui contingit, nihil amplius optet. Non domus et fundus, non aeris acervus et auri Aegroto domini deduxit corpore febris, Non animo curas: valeat possessor oportet, 50 Si comportatis rebus bene cogitat uti.